جدال و مراءِ ناحق در اسلام حرام و از گناهان کبیره است. به همین جهت مناظره هایى مطلوب اسلام است که قصد دو طرف روشن شدن حق و حقیقت باشد و هر دو، در جستجوى حق باشند; امّا اگر نیّت هر کدام فقط غلبه بر دیگرى باشد، در این صورت جدال حرام مى باشد. در مناظرات اسلامى، هر یک از طرفین باید شجاعت پذیرش حق را داشته باشند.
در باره «جدال و مراء» به یک آیه و دو روایت توجّه کنید:
1 ـ در آیه شریفه 3 سوره حج مى خوانیم:
وَمِنَ النّاسِ مَنْ یُجادِلُ فِى اللّهِ بِغَیْرِ عِلْم وَ یَتَّبِعُ کُلَّ شَیْطان مَرید
گروهى از مردم، بدون هیچ علم و دانشى، به مجادله در باره خدا بر مى خیزند و از هر شیطان سرکشى پیروى مى کنند.
برخى انسان ها بدون علم و اطّلاع کافى و از روى هوى و هوس در باره خدا و توحید بحث و مجادله مى کنند; چنین انسان هاى جدال گر، پیرو شیطان گردنکش هستند; زیرا شیطان نیز از راه «جدال» به انحراف کشیده شد او هنگامى که خداوند به فرشتگان دستور سجده بر آدم را داد، جدال توأم با قیاس کرد و گفت: «من سجده نمى کنم; چون آدم از خاک آفریده شده است و من از آتش و آتش برتر از خاک است!» در حالى که سجده بر آدم به خاطر روح خدایى بود که در آن گِل دمیده شده بود. و این جدال باعث شقاوت و بدبختى شیطان شد.
نتیجه این که، انسان هاى جدال گر، پیروان شیطان هاى گردنکش هستند.
2 ـ حضرت رسول اکرم(صلى الله علیه وآله) در روایتى فرمودند:
ما ضَلَّ قَوْمٌ اِلاّ اَوْثَقُوا الْجَدَلَ; هیچ قوم و ملّتى گمراه نشد، مگر به خاطر جدال و مجادله.
طبق این روایت جدال همواره سبب گمراهى مى گردد.
3 ـ حضرت على(علیه السلام) در روایت کوتاهى مى فرمایند:
اَلْجَدَلُ فِى الدّینِ یُفْسِدُ الْیَقینَ; جدال و ستیزه جویى غیر منطقى در مسائل دینى، یقین و ایمان انسان را فاسد مى کند.
نتیجه این که، جدال غیر منطقى سبب گمراهى و نابود کننده یقین است و جدال گران پیروان شیطان هاى سرکشند; بنابراین باید سعى کنیم در مقابل حق تسلیم باشیم.
* * *
1 . سوره اعراف، آیه 12.
2 . بحارالانوار، جلد 2، صفحه 138.
3 . میزان الحکمة، باب 492، حدیث 2285.
