سؤال : مهمترین عامل شخصیّتى انسان عقیده و ایمان اوست، چرا در این آیه شریفه اعمال کفّار را چنین تشبیه نموده است، آیا عقاید و گفتار آنها ظلمانى نیست؟
پاسخ : عمل ترجمان عقیده و طرز تفکّر انسان است و به طور کلّى، آنچه حقیقت و ماهیّت یک انسان را روشن مى کند و براى مدّت طولانى نفاق و دوریى در آن امکان ندارد، عمل است; ولى چه بسا افراد مى توانند عقاید فاسد خود را پنهان دارند و به دروغ در مقام سخن خود را انسان شایسته اى نشان دهند. ایمان قوى آن است که اثرش در عمل ظاهر شود و در تعریف ایمان آمده است که: «الإِیمانُ عَقْدٌ بِالْقَلْبِ وَ لَفْظٌ بِاللِّسانِ وَ عَمَلٌ بِالْجَوارِحِ(1); ایمان پیمانى قلبى است و تلفّظ زبانى و عمل با اعضا و جوارح.»
بنابراین، گرچه عقیده و ایمان مهمترین عامل سازنده شخصیّت فرد است ولى نمود این عقیده در گفتار و عمل است و امکان نفاق در گفتار زیاد است، پس عمل شخص معرّف ماهیّت اوست و در آیه شریفه هم روى اعمال کفّار تکیه شده است; هر چند اعتقاد و سخنان آنان نیز ظلمانى است.