اسلام هرگونه کار ثمربخش را جهاد دانسته و کارگران را به عنوان مجاهدان راه خدا و گاهی برتر دانسته است. از این رو امام رضا(ع) می فرماید: «آن کس که برای تامین زندگی خویش تلاش می کند و مواهب الهی را در پرتو کار می طلبد از مجاهدان راه خدا گرانقدرتر است»؛ زیرا مجاهدان، حافظ وضع موجود جامعه هستند؛ اما کارگران در مسیر توسعه امروز و فردای جامعه تلاش می کنند. از سویی هیچ نظام سیاسی بدون پشتوانه یک اقتصاد قوی و شکوفا باقی نمی ماند. لذا پیامبر(ص) دستِ پینه بسته «سعد انصاری» را بوسیده و فرمودند: «این دستی است که آتش دوزخ به آن نخواهد رسید».

امام علي(ع) درخواست معاويه را براي تحويل قاتلان عثمان رد كرده مي فرمايد: «من در اين امر انديشيدم و صلاح نمى دانم كه قاتلان عثمان را به تو يا به ديگرى تسليم كنم، به جانم سوگند اگر دست از گمراهى و نفاق افكنى برندارى، بزودى كسانى را كه تو از قاتلان عثمان مى شمرى خواهى شناخت كه در تعقيب تو بر مى آيند و به تو زحمت نمى دهند كه براى دسترسى به آنان در صحرا و دريا و كوه و دشت به جستجوى آنها برخيزى؛ ولى بدان تعقيب آنها نسبت به تو چيزى است كه يافتنش براى تو ناراحت كننده و ديدارى است كه ملاقاتش هرگز تو را خوشحال نخواهد ساخت و سلام بر آنان كه اهل آنند».

در روايات هر تلاشي براي تأمين «صلح» در جوامع انسانى تاييد شده تا آنجا كه در حديثى آمده: «پاداش كسى كه در ميان مردم صلح ايجاد كند، همچون پاداش مجاهدان در راه خدا است». در فرمان امام علي(ع) به مالك اشتر نيز آمده: «هرگز صلحى را كه از راه دشمن پيشنهاد مى شود و رضاى خدا در آن است رد مكن، كه باعث تجديد قوا در سپاه، آرامش از غم ها در خود، و مايه امنيّت براى ملّتت است»؛ ولى بايستي بعد از انعقاد پيمان صلح كاملا مراقب دشمن بود؛ زيرا گاه هدف دشمن از برقرارى صلح، غافلگير كردن است.

«حیله» در روایات، هم به معنای مثبت و هم در معنای منفی بکار رفته است و برای هر کدام از این موارد شاهدی از احادیث وجود دارد. حضرت علی(ع) در خطبه 122 از حیله به معنای منفی استفاده نموده است و در نامه 53 «نهج البلاغه»، حیله را در معنای مثبت آن استعمال کرده اند.

«عمّار» فرزند یاسر و سمیّه، در مكّه اسلام آورد و مرارت هاى فراوانى را متحمل شد. او از مهاجران به حبشه بود که به دو قبله نماز گزارد و در همه جنگ ها حضور داشت، و پيامبر(ص) درباره وى فرمود: «عمّار سر تا پا مملو از ايمان است» و نيز فرمود: «عمّار را گروه ستمگر و متجاوز خواهند كشت»، و سرانجام به دست ياران معاويه در صفّين به شهادت رسيد.

امام علی(ع) در آستانه جنگ جمل، برای آماده ساختن مردم کوفه چند بار به اين شهر پيك فرستاد، اما در هر بار ابوموسی مردم را از شرکت در جنگ منع کرده و در پاسخ اعتراض فرستادگان حضرت، اصرار داشت كه هنوز بيعت عثمان به گردن همه است. فرستادگان جريان را به امام گزارش دادند. امام(ع) در نامه اى ابوموسى را از مقامش بر کنار کرد و مالك اشتر را براى خاتمه دادن به قائله ابوموسى و بسيج مردم براى جنگ جمل به كوفه فرستاد. پس از آن بيش از دوازده هزار نفر از كوفيان براى يارى امام(ع) به سوى بصره شتافتند.

على(ع) در این مورد به مالك اشتر می فرماید: «بدترين وزراى تو كساني اند كه قبلا وزير اشرار بوده اند. كسى كه با آن گنهكاران در كارهايشان شركت داشته، نبايد صاحب اسرار تو باشد». براى شناختن سوابق افراد بايد به بازتاب شخصيّتشان در افكار عمومى مراجعه كرد؛ البته ممکن است افكار عمومى در قضاوت خود درباره كسى احياناً گرفتار اشتباه شود، ولى غالباً مى تواند معيار خوبى براى شناخت افراد باشد. لذا امام(ع) مى فرماید: «افراد شايسته را از طريق آنچه خدا بر زبان بندگانش جارى مى کند مى توان شناخت».

يكى از ابعاد شخصيّت انسان را مسائل ناشى از «وراثت» تشكيل مى دهد؛ تا آنجا كه بعضى، شخصيّت آدمى را در سه بعد «وراثت» و «محيط» و «تعليم و تربيت» خلاصه كرده اند. البتّه ما عوامل سازنده شخصيّت را اين چنين محدود نمى دانيم؛ ولى به هر حال، تأثير آن را به عنوان يك عامل مهم نمى توان انكار كرد. در قرآن و روايات نیز اشارات زيادى به اين معنى ديده مى شود.

نامه امام على(ع) به مالك اشتر كه يكى از فرماندهان نمونه در تاريخ اسلام بوده، رهنمودى پربار در تمام زمينه هاى مديريّت است. از این سخنان می توان ویژگی های یک مدیر لایق و شایسته را برداشت کرد، از جمله: بيدارى و هوشيارى كامل در بحرانها، عدم ترس و وحشت از قدرت دشمن، قاطعيت در برابر دشمنان، مؤثّر و حساب شده بودن ضربات وارده بر دشمن، پيروى كامل از فرمان امام و رهبر، دلسوزى و خيرخواهى نسبت به جامعه اسلامى، سختگيرى در برابر دشمنان، عظمت روح، بلندى فكر، پاکدامنی، بردباری، حسن خلق، عزتمندی و ... .