آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

يكى از ابعاد شخصيّت انسان را مسائل ناشى از «وراثت» تشكيل مى دهد؛ تا آنجا كه بعضى، شخصيّت آدمى را در سه بعد «وراثت» و «محيط» و «تعليم و تربيت» خلاصه كرده اند. البتّه ما عوامل سازنده شخصيّت را اين چنين محدود نمى دانيم؛ ولى به هر حال، تأثير آن را به عنوان يك عامل مهم نمى توان انكار كرد. در قرآن و روايات نیز اشارات زيادى به اين معنى ديده مى شود.

بدون شك يكى از ابعاد شخصيّت انسان را مسائل ناشى از «وراثت» تشكيل مى دهد؛ تا آنجا كه بعضى، شخصيّت آدمى را در سه بعد «وراثت» و «محيط» و «تعليم و تربيت» خلاصه كرده، و آن را «مثلّث شخصيّت» نام نهاده اند.
البتّه ما ابعاد و عوامل سازنده شخصيّت را اينچنين محدود نمى دانيم و معتقدیم مسائل فراوان ديگرى وجود دارد كه در تركيب بندى شخصيّت انسانى مؤثّر است كه اينجا جاى شرح آن نيست؛ ولى به هر حال، تأثير «وراثت» را در شخصيّت به عنوان يك عامل مهم نمى توان انكار كرد.
در قرآن مجيد و روايات و زيارات، اشارات زيادى به اين معنى ديده مى شود.
در سوره نوح مى خوانيم؛ اين پيامبر بزرگ هنگامى كه تقاضاى عذاب براى مشركان مى كند، تقاضاى خود را با اين دليل مقرون مى سازد: «إِنَّكَ إِنْ تَذَرْهُمْ يُضِلُّوا عِبادَكَ، وَ لايَلِدُوا إِلاّ فاجِراً كَفّاراً!»(1)؛ (چرا كه اگر آنها را باقى بگذارى، بندگانت را گمراه مى كنند و جز نسلى فاجر و كافر به وجود نمى آورند!).
در زيارت معروف امام حسين(عليه السلام) مى خوانيم:
«أَشْهَدُ أَنَّكَ كُنْتَ نُوراً فِى الاصْلابِ الشّامِخَةِ، وَ الارْحامِ الْمُطَهَّرَةِ لَمْ تُنَجِّسْكَ الْجاهِلِيَّةُ بِأَنْجاسِها»(2)؛ (من گواهى مى دهم كه تو نورى بودى در پشت پدران والامقام و رحم مادران پاكدامن، هرگز آلودگيهاى دوران جاهليّت نور پاك تو را آلوده نساخت). در سخنان تاريخى خود امام حسين(عليه السلام) كه در مقابل امير مدينه به نام «وليد» آن مزدور ننگين بنى اميّه، بيان كرد چنين آمده است: «إِنّا أَهْلُ بَيْتِ النُّبُوَّةِ، وَ مَعْدِنُ الرِّسالَةِ، وَ مُخْتَلَفُ الْمَلائِكَةِ...»(3)؛ (ما خاندان نبوّتيم، و معدن رسالت، و محلّ رفت و آمد فرشتگان،...).
اين معنى را با وضوح بيشتر در فرمان مالك اشتر مى خوانيم؛ آنگاه كه درباره شرايط «فرماندهان» سخن مى گويد. ایشان مى فرمايد: «ثُمَّ الْصَقْ بِذَوِى الْمُرُوءاتِ وَ الاحْسابِ وَ أَهْلِ الْبُيُوتاتِ الصّالِحَةِ وَ السَّوابِقِ الْحَسَنَةِ»(4)؛ (سپس به سراغ كسانى برو كه از خانواده هاى اصيل، نجيب، با شخصيّت، مؤمن، صالح و خوش سابقه اند!). حتّى در روايات اسلامى طرز تغذيه مادر و شير او را در تشكيل هسته بندى شخصيّت كودك مؤثّر شمرده شده است. به هر حال، تا آنجا كه ممكن است بايد مديران و فرماندهان را از خانواده هائى برگزيد كه از وراثت صالحه اى بهره مند اند.(5)