حسن خلق 20 مطلب

«مزاح» مطلوب و نامطلوب

چگونه مزاحی مطلوب و چگونه مزاحی نامطلوب چیست؟

در روایات، بحث های گسترده ای در زمینه «مزاح» وجود دارد؛ بعضی از روایات به آن توصیه کرده و بعضی بشدت از آن نهى کرده اند. در جمع اين روايات بايد گفت: مزاح، امرى بسيار ظریف و دقیق است؛ چون همانطور که جزئی از حسن خلق محسوب می شود، با خروج از اعتدال، آثار ويرانگر و مخرّبی دارد. مزاح، اگر در حد اعتدال و صرفاً براى شادى قلب مؤمنین باشد و تمام جهات شرعى در آن رعايت گردد، مورد رضاى خداوند است؛ اما اگر به قصد انتقام جويى، بردن آبروى اشخاص، كينه توزى و ... باشد، بسيار زشت و ناجوانمردانه است.

شیوه های درمان «بداخلاقی»

شیوه های درمان «سوء خلق» چیست؟

بزرگان اخلاق می گویند: «با تامل در عواقب شوم، و بررسی زندگى گرفتاران سوء خلق و با مشاهده تنفر مردم از آنان، می توان به درمان این رذیله پرداخت». انسان با تمرين حسن خلق، مرور سخنان بزرگان و با سرگرم شدن به عبادت و دوری از محیط های آلوده، مي تواند سوء خلق را درمان نماید. در نهایت، عمل به این دستورات، به همراه اراده قوى براى اصلاح خويش، می تواند راهکار مناسبی برای درمان سوء خلق باشد.

آثار مادی حسن خلق در کلام معصومین(ع)

از منظر معصومین(علیهم السلام) حسن خلق دارای چه آثار مادی و دنیوی است؟

معصومين(ع) آثار دنیوی و مادي بسیاری برای حسن خلق ذکر کرده اند، از آن جمله: امام صادق(ع) می فرماید: «نيكوكارى و حسن خلق، خانه ها را آباد مى كند و عمرها را افزايش مى دهد». آرامش يكى از آثار رفتار محبت آميز است، و اکنون که استرس، عامل بسيارى از بیماری ها و مرگ هاست، اهمیت خود را بیشتر نشان می دهد. همچنین امام علي(ع) مي فرمايند: «حسن خلق روزى ها را فراوان مى كند». اهمیت برخورد مناسب با مخاطب و تاثیر گذاری آن به اندازه ای است که مؤسسه های اقتصادى در سطح جهان، افرادی را برای این کار آموزش می دهند.

مفهوم «حسن خُلق» در تعاليم اسلامی؟

در تعاليم اسلامی «حسن خُلق» به چه معنا و مفهومی آمده است؟

«حس خُلق» در تعاليم اسلامي، به مجموعه اي از صفات رفتاری همانند: گشاده رويى، اظهار محبت، چهره خندان و تحمل و بردبارى در مقابل مزاحمت هاى دیگران گفته می شود. امام صادق(ع) در تعریف حسن خلق مي فرمايند: «با نرمش و مدارا با مردم رفتار می كنى، و سخن خويش را نیکو می گردانى، و برادرت را با خوش رويى ملاقات می نمايى». هم چنين پيامبر(ص) در حدیثی می فرمايند: «تفسير حسن خلق اين است كه هر مقدار از دنيا به او برسد، خشنود شده و اگر به دنيا نرسد خشمناك نشود».

سيره معصومين(ع) در مواجهه با مردم

معصومين(علیهم السلام) در مواجهه با مردم چگونه رفتار می کردند؟

سیره معصومین(ع) در حسن خلق و حسن رفتار با مردم، می تواند الگوی مناسبی برای مومنان و حتی کل بشریت باشد. امام حسين(ع) می فرمايند: «پيامبر هميشه چهره اى خندان داشته و با نرمی رفتار مى كردند، ...». در سیره امام علی(ع) نوشته اند که رفتار نیکوی ايشان با يک يهودی، سبب مسلمان شدنش گرديد. از مقدمه حديث «توحید مفضل» برداشت می شود كه امام صادق(ع) حتى در برابر دشمنان، با نرمی سخن مى گفت، و آنان را شيفته خود مى نمود. و ... .

آثار سوء «بداخلاقی»

«بداخلاقی» چه آثار سوئی به دنبال دارد؟

«سوء خلق»، که از آن به بدزبانی و خشونت تعبیر می شود، سبب نفرت و انزوای شخص در جامعه می شود که روايات تکان دهنده ای در این زمینه وجود دارد. پيامبر(ص) فرمودند: «از سوء خلق بپرهيزيد كه سرانجام آن آتش دوزخ است»، هم چنین می فرمایند: «خداوند از پذيرش توبه افراد بد اخلاق ابا دارد». امام علی(ع) می فرمایند: «انسان بد اخلاق زندگى ندارد»، چرا كه اطرافيان او در عذاب اند، هم چنین ایشان سوء خلق را شديدترين مصيبت می داند.

قرآن و توصیه به «حسن خلق»

خداوند در قرآن چگونه انسان ها را به نيکو سخن گفتن توصيه می کند؟

خداوند در آيه 83 سوره بقره، در مقام اخذ يک پيمان الهی، بنی اسرائيل را مورد خطاب قرار داده و بعد از تأكيد بر توحيد خالص، احسان به پدر و مادر، خويشاوندان، يتيمان و مسكينان، مى فرمايد: «با مردم نيكو سخن بگوييد». این کلام، بيانگر اهميّت حسن برخورد، نسبت به مردم است، و به اين ترتيب خوش خويى و برخورد خوب با توده مردم، هم رديف مهمترين و اساسى ترين دستورات اسلام قرار گرفته است. امام باقر(ع) در تفسير اين آيه می فرمایند: «به مردم بهترين سخنانى را بگوئيد كه دوست داريد به شما گفته شود».

«نيکی» در برابر «بدی»

خداوند جواب نيکو دادن به بدی ديگران را دارای چه اثری دانسته است؟

خداوند می فرمايد: «بدى را با نيكى دفع كن تا دشمنان سرسخت هم چون دوستان صميمى گردند». البته اینکار (دفع بدی با نیکی) شيوه های مختلفى دارد كه يكى از آنها نرمى و خوش رويى در برابر دشمنان سرسخت است كه در بسيارى از مواقع، آنان را تبدیل به دوستان مهربان مى کند. البته درک اين مرحله از حسن خلق احتياج به سلطه كامل بر نفس دارد و تنها با داشتن خودسازى، سعه صدر كافى و ريشه کن سازی انتقام جويى در وجود خويش می توان چنين كارى را انجام داد.

آثار معنوی «حسن خلق»

از منظر روایات، آثار معنوی «حسن خلق» چیست؟

معصومين(ع) آثار معنوي بسياري براي «حسن خلق» ذکر کرده اند. پیامبر(ص) می فرماید: «حسن خلق گناهان را ذوب مى كند»، امام صادق(ع) نیز می فرمایند: «خداوند به بنده اش در برابر حسن خلق، همان پاداش مجاهد در راه خدا را مى دهد». در واقع صاحبان حسن خلق، با رفتار نیک و صبر در ناملایمات، در پيشگاه خدا و خلق محبوبند.

آثار بدرفتاری با «خانواده»

امام علي(علیه السلام) درباره بدرفتاری با خانواده چه هشداري داده است؟

امام علي(ع) با هشدار نسبت به بدرفتاری با خانواده می فرماید: «نبايد خاندان تو بدبخت ترين و ناراحت ترين افراد نسبت به تو باشند». بر اساس سخن امام(ع)، نبايد بدرفتاري تو، سبب مخالفت آنان با تو شود آن چنان كه تمناى مرگ تو و زوال نعمت تو را داشته باشند، هم چنین نبايد بيشترين وقت خود را با دوستان و افراد مورد علاقه خويش بگذرانی و از خانواده ات غافل شوى و آنها در درد و رنج و بدبختى زندگى كنند.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

الإمام عليٌّ(عليه السلام)

الإيثارُ أعلى مراتِبِ الکَرَمِ، و أفضلُ الشِّيَمِ

ايثار، بالاترين مرتبه بخشندگى و برترين خوى است

ميزان الحکمه، جلد 1، ص 22