انحرافات تدریجی پیش آمده در جامعه اسلامی سبب قیام امام حسین(ع) علیه آنها شد. این حقیقت، در سخنان آن حضرت که هدف حرکت اصلاح طلبانه خود را امر به معروف و نهی از منکر و احیای سنت رسول خدا(ص) و امام علی(ع) معرفی می کند به راحتی قابل مشاهده است. ایشان اگرچه خود را برای حکومت محق تر از هر کس می دانستند و این موضوع را بارها هنگام توضیح دلایل شان برای سرباز زدن از بیعت با یزید، صریحا اعلام کردند، اما سخنان مرگ آگانه شان در کنار عدم انصراف از ادامه مسیر کوفه هنگام رسیدن خبر خیانت کوفیان، بهترین گواه بر این حقیقت است که هدف والای حضرت اباعبدالله نه سودای قدرت و حکومت، بلکه قیام برای اصلاح جامعه اسلامی بود.
بله در این مسیر اگر امور به گونه ای جریان می یافت که حضرت می توانست با رهبری یک حکومت متمرکز در کوفه، به اهداف اصلاح گرانه شان جامه عمل بپوشانند، حتما از چنین امری استقبال می کرد، اما از آنجایی که افق نگاه حضرت بسیار بلند و هدف گذاری های شان سطح بندی های مختلفی داشت، با محقق نشدن آن هدف نیز ایشان به گونه ای دیگر به هدف اصلاح گرانه شان رسیدند یعنی با تقدیم خون خود و اصحاب با وفای شان و رسوا ساختن بنی امیه.
درباره چرایی همراه ساختن خانواده نیز باید گفت که این رفتار علاوه بر حکمتی که در رسواسازی حکومت اموی به وسیله سخنرانی های حضرت زینب و سایر افراد کاروان اسیران داشت، امری مرسوم در بین اعراب آن زمان بوده است، آن چنان که می بینیم که حتی پیامبر(ص) نیز در جنگ های شان، همسران شان را همراه با خود می بردند.

حقيقت قرآن غير از حقيقت قراءات است و ميان قرآن و قراءات تفاوت آشكارى وجود دارد؛ زيرا قرآن همان متن وحيانى است كه توسط جبرئيل و از سوى پروردگار بر قلب پيامبر(ص) نازل شده و هم اكنون نيز در اختيار مسلمانان است؛ ولى قرائت، اجتهادها، استنباط‌ها و برداشت‌هاى قُرّاء براى دستيابى به همان متن و نصّ است که باعث پيدايش و اختلاف قراءات گرديده.

بعد از ماجرای صفین ابن كوّاء به امام علی(ع) گفت:در ماجرای حَكَميّت با پذيرش داورى، كفر ورزيدى. امام فرمود: من در آن روز گفتم برافراشتن قرآن فریب است اما گوش نکردید، خواستم پسر عمويم ابن عبّاس را برگزينم اما شما ابو موسى اشعرى را نزد من آورديد و او فریب خورد و گمراه شد؛ پس مرا چه گناهى است. ما قرآن را به داورى برگزيديم نه مردان را. بسیاری از خوارج توبه كردند و به سوى امام(ع) روان شدند.

ملاک پنهان ساختن حق و اظهار خلاف آن در تقیه، دفع ضرر دینی یا دنیایی است و از لحاظ عقلی تفاوتی نمی کند که چنین ضرری از سوی کافر یا مسلمان ظالم به انسان وارد شود. آیات دال بر تقیه در قرآن نیز اگرچه در مورد تقیه از کفار وارد شده اند، اما چنین شأن نزولی نمی تواند مخصّص آنها باشد. سیره پیامبر اکرم(ص)، صحابه، تابعین و علمای اهل سنت نیز گواه موارد متعدّدی است که در آنها از مسلمانان تقیّه کرده اند!

«تجسّم» يا «تجسّدِ اعمال» در «قيامت» به اين معنى است كه در آن روز عمل هر كس، اعم از نيك و بد در برابر او حاضر مى گردد و مايه نشاط و سرور يا شكنجه و عذاب و رسوايى او مى گردد. ظاهر آيات «قرآن» نشان مى دهد كه نفس اعمال نيك و بد در برابر صاحبان آنها در محشر ظاهر مى شود. در آيات آخر سوره «زلزال»، سه بار به مسئله تجسّم اعمال اشاره شده، مى فرمايد: «در آن روز مردم به صورت گروه هاى مختلف از قبرها خارج مى شوند تا اعمالشان به آنها نشان داده شود! * پس هركس به اندازه سنگينى ذرّه اى كار خير بجا آورده آنرا مى بيند * و هركس به اندازه سنگينى ذرّه اى كار بد كرده آن را مى بيند».

براى «اِحكام» و «تشابه» تفاسير بسيارى بيان شده، که عبارتند از: آيات متشابهات آياتى است كه درباره صفات خداوند آمده است. همچنین متشابهات، آيات مربوط به احوال و اهوال روز قيامت و آخرت است. به نقل علامه طباطبایی(ره) متشابه آن است كه مجمل بوده و معنى روشنى نداشته باشد؛ متشابه مفهومى پيچيده و سر در گم دارد و محكم دليل روشن و استوار دارد؛ در متشابه، راه رسيدن به معنى بسته است؛ ولى براى محكم راه باز است؛ متشابه آن است كه بيش از يك معنی را متحمل است؛ ولى محكم بيش از يك معنی را متحمل نيست.

نخستین کسى که خطبه را پیش از نماز خواند عثمان بود. سپس اُمویان که پس از عثمان بر اوضاع مسلّط شدند با وى همراهى کرده و با سنّتِ پیامبر(ص) مخالفت کردند و خطبه را پیش از نماز ایراد کردند. در حالی که آنچه در سنّت شریفه ثابت است این است که خطبه نماز عید فطر و قربان پس از نماز باید خوانده شود و نمى توان به صرف ادّعاى مصلحت براى مردم سنّت پیامبر(ص) را ترک کرد.

جلال الدین سیوطی در کتاب الاتقان می نویسد: «در بین صحابه ده نفر که در علم تفسیر مشهورند که در بین خلفا، بیشترین روایات از على بن ابی طالب(ع) نقل شده است معمّر نقل کرده است : «على را دیدم که خطبه مى خواند و مى گفت: از من پیرامون کتاب خدا بپرسید که سوگند به خدا هیچ آیه اى نیست مگر اینکه مى دانم در شب نازل شد یا در روز، در دشت نازل شد یا در کوه».

چون امام حسن(ع) مريض شد مروان بن حَكَم به معاويه در اين باره نامه نوشت، و معاويه به او نوشت: خبر حسن را براى من بفرست، و چون مروان خبر وفات او به معاويه داد، صداى تكبيرى از كاخ خضراء بلند شد كه اهل شام به خاطر آن تكبير گفتند.

در کتاب مُرُوج الذهب و المناقب از ابن عباس نقل شده که از پیامبر(ص) شنید: دشنام به علی(ص) دشنام به پیامبر(ص) و دشنام به پیامبر(ص) دشنام به خداست.