آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

براى «اِحكام» و «تشابه» تفاسير بسيارى بيان شده، که عبارتند از: آيات متشابهات آياتى است كه درباره صفات خداوند آمده است. همچنین متشابهات، آيات مربوط به احوال و اهوال روز قيامت و آخرت است. به نقل علامه طباطبایی(ره) متشابه آن است كه مجمل بوده و معنى روشنى نداشته باشد؛ متشابه مفهومى پيچيده و سر در گم دارد و محكم دليل روشن و استوار دارد؛ در متشابه، راه رسيدن به معنى بسته است؛ ولى براى محكم راه باز است؛ متشابه آن است كه بيش از يك معنی را متحمل است؛ ولى محكم بيش از يك معنی را متحمل نيست.

براى «اِحكام» و «تشابه» تفاسير بسيارى گفته اند، كه بيشتر در هم و متداخل بوده و با اندك تفاوتى قابل افتراق و جدايى مى باشند. برخى، تعيين مصداق كرده يا متشابهات را با مبهمات اشتباه گرفته اند. «علّامه طباطبايى»(قدس سره) تا شانزده وجه در تفسير خود آورده و برخى بيشتر كه در ادامه بدان اشاره مى شود: مثلا از «ابن عباس» روايت شده آيات محكمه از قبيل آيه «قُلْ تَعَالَوْا أَتْلُ مَا حَرَّمَ رَبُّكُمْ عَلَيْكُمْ أَلَّا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئاً»(1)؛ (بگو: بیایید آنچه را پروردگارتان بر شما حرام کرده است برایتان بخوانم: این که چیزى را همتاى خدا قرار ندهید)، و متشابهات از قبيل حروف مقطّعه در اوايل سوَر است.
برخى گفته اند آيات منسوخه، متشابهاتند و آيات ناسخه محكمات؛ يا آنكه محكمات، آيات الاحكام و متشابهات ديگر آيات مى باشند؛ محكمات، آيات مربوط به قصص انبياء و امم سالفه و متشابهات، ابهامات وارده در اين آيات مى باشد؛ آيات متشابهات آياتى است كه درباره صفات بارى تعالى آمده است.(2) متشابهات آيات مربوط به احوال و اهوال روز قيامت و آخرت است.(3) متشابه آن است كه مجمل (مبهم) باشد و معناى روشنى نداشته باشد. متشابه مفهومى پيچيده و سر در گم دارد و محكم دليل روشن و استوار دارد. متشابه آن است كه راه رسيدن به معناى آن بسته است؛ ولى براى محكم راه باز است؛ متشابه آن است كه بيش از يك معنا را متحمل است؛ ولى محكم بيش از يك معنا را متحمل نيست؛ متشابه آن است كه به بيان و توضيح نياز دارد و محكم نياز ندارد؛ متشابه آن است كه عقل براى رسيدن به كُنه آن راه ندارد و محكم راه دارد؛ متشابه آن است كه ظاهر عبارتِ آن مقصود نيست؛ ولى ظاهرِ محكم مراد است؛ محكمات آن است كه همگى در تفسير آن اتفاق نظر دارند؛ ولى در متشابه اتفاق ندارند؛ متشابه آن است كه تفسير آن مشكل آيد؛ ولى تفسير محكم مشكل نباشد و ... .(4)،(5)