کوفه، از مراکز شیعه در طول حکومت بنی امیه بود و از شيعيان و گروهي با افکار خارجی، تشكيل شده بود. گروهی دیگر با عنوان «اشراف»، کم و بیش با بنی امیه هم‌داستان بودند. به گواه تاريخ، مردم عراق تنها با شمشیر رام می‌شدند و استبداد حكامي مثل زیاد، عبیدالله و یا حجاج، شاهدي بر این موضوع است. تشبيه مردم كوفه به زن حامله ‌که پس از تحمل درد دوران حمل، بچه‌ش را سقط می‌کند و شتران بی‌سرپرست که از یک سو گرد هم آمده و از سوی دیگر پراکنده ‌مي‌شوند از سوي امام علي(ع) قابل تأمل است.
اصولا مردم عراق روحیه خود را در برخورد با حکام در طول صد سال نشان دادند. غروری که این مردم در طی سال‌های فتح ایران به دست آورده بودند، سبب شده بود تا بر مدینه پیامبر مسلط باشند و هرگاه عزل حاکمی را می‌خواستند، حتی عمر را بر آن می‌داشتند تا حاکم مورد نظر را خلع کند. از اين رو چهره‌هایی که اهل حیله و نیرنگ نبودند، مغلوب به نظر می‌آمدند. عمار بن یاسر به عنوان یک انسان پاک و سعد بن ابی وقاص به عنوان یک شخصیت غیر سیاسی، از افرادی بودند که نتوانستند در کوفه دوام بیاورند؛ اما مغیرة بن شعبة به عنوان یک فاجر قدرتمند (آن چنان که عمر او را توصیف کرد) توانست تا مدتها بر کوفه حکم براند.

مطابق روایات، جهان اندكى قبل از ظهور شاهد جنگ هاى خونين خواهد بود که منجر به از بین رفتن گروه زیادی از انسانها می شود. بر این اساس یکی از دلایل روی آوردن مردم به منجی موعود، مواجهه و مشاهده همين جنگ هاست و حضرت(عج) نيز از اين موقعيت استفاده كرده و با كمترين استقامتى از طرف مخالفين و ظالمين، عالم را فتح كرده و حکومت عدل توحیدی را برپا می کند.

امام صادق(ع) در بیان حالات قلب می فرماید: «اعراب قلبها چهار نوع است: رفع، فتحه، كسره و سكون. رفع قلب و بلندی مرتبه آن در ياد خداست، و فتح و گشادگى آن در رضايت از خدا و قضاى او، و كسر قلب و چيزى كه موجب به زير كشيدن قلب مى شود، پرداختن به غير خدا است و سکون قلب در غفلت از خداوند است و نشانه آن سه چيز است: برطرف شدن حلاوت عبادت و عدم تلخى معصيت و مشتبه شدن علم حلال به حرام».

در جريان فتح خيبر، پس از شكست ابوبكر و عمر، پيامبر اكرم(ص) تصميم گرفت تا فرماندهي را به حضرت علي(ع) بسپارد و حضرت هم توانست قلعه خيبر را بگشايد. آن حضرت در هيچ صحنه‏ اي فرار نكرد و زره حضرت پشت نداشت. لذا رسول خدا(ص) درباره او فرمود: «كرّار غير فرّار لايرجع حتي يفتح الله علي يديه» او بدون پيروزي و فتح قلعه خيبر بر نمي ‏گردد.

کتاب «الامامه و السیاسه» که نام دیگرش «تاریخ الخلفاء» است توسط ابو محمد عبد الله بن مسلم بن قتیبه دینورى (213ـ276ق) نوشته شده و تاریخ خلافت و شروط آن از زمان وفات نبى اکرم(صلى الله علیه وآله) تا عهد «امین» و «مامون» را در بر گرفته است. دینورى در این کتاب اخبار راویان حجاز را نقل کرده و روایات مربوط به حوادث شیعیان را نیز آورده است. متاخران در مورد نسبت این کتاب به دینورى تشکیک و تردید کرده اند؛ اما این کتاب از دیر باز به نام او شهرت یافته است. یکى از علل تردید و شک درباره انتساب کتاب به ابن قتیبه این است که در این کتاب وقایعى به نفع شیعه و عقاید آن، و درطعن صحابه ذکر شده است که بزرگان اهل سنت مى گویند بعید به نظر مى رسد که این مطالب توسط وى نوشته شده باشد. به هر حال مطالب کتاب با تاریخ و عقاید شیعه موافق بوده و مورد توجه علماى شیعه و حتى اهل سنت قرار گرفته است. و على رغم شک و تردید در انتساب کتاب به دینورى، علماى بزرگ اهل سنت مثل قلقشندى، ابن شبّاط تونسى، قاضى ابوبکرابن عربى، با نقل مطالب کتابش در مورد مسائل خلافت، ابن قتیبه را مورد طعن قرار داده اند که چرا مطالبى در مذمت و طعن صحابه و به نفع شیعه سخن گفته است. یک چهارم کتاب به خلافت امام علی(ع) اختصاص دارد.

امام صادق(ع) در رواياتي از ولادت حضرت مهدی(عج) خبر داده است؛ از جمله در حديثي به ابوبصير می فرمایند: «اى ابابصير او پنجمين فرزند از اولاد فرزندم موسى است، او فرزند بهترين زنان است، غيبتى دارد كه در آن اهل باطل شك خواهند كرد، آن گاه خداوند عزوجل او را ظاهر كرده و به دست او مشرق ها و مغرب هاى زمين را فتح خواهد نمود».

بعد از حمله مغول به ایران، اسماعلیلیان نزارى صدمات سختی را متحمل شدند. بنابه نقل جوینى فقط در قهستان دوازده هزار مرد را قتل عام کردند و زنان و کودکان نزارى در بازار خراسان فروخته شدند. خورشاه با نه نفر از همراهان خود در شمال غرب مغولستان به قتل رسیدند و خانواده وى که به قزوین تبعید شده بودند، مدتى بعد کشته شدند. جوینى گزارش مى دهد که پس از فتح قلاع نزاریان و قتل عام آنها نشانى از آنها بر جاى نماند و جز افسانه اى در زبان ها و خبرى در جهان باقى نماند.

خداوند در آیه 34 سوره «فصّلت» مى فرماید: «با روشى که بهتر است بدى ها را پاسخ گوى و دفع کن»؛ به وسیله حق، باطل را دفع کن، و با حلم و مدارا، جهل و خشونت را، و با عفو و گذشت به مقابله با خشونت ها برخیز. در پایان آیه، در یک جمله کوتاه به فلسفه عمیق این برنامه اشاره کرده و مى فرماید: «نتیجه این کار، آن خواهد شد که دشمنان سرسخت، همچون دوستان گرم و صمیمى شوند». البته این یک قانون غالبى است نه دائمى، زیرا همیشه اقلیتى هستند که از این روش سوء استفاده مى کنند.

ابو یَقظان، عمّار بن یاسر بن عامر مذحجى از پیشتازان ایمان و هجرت بود. پیامبر(ص) به پاکی و حق مدارى او گواهى داد و تأکید کرد که آتش دوزخ هرگز به او نزدیک نخواهد شد. او در زمان عمر مدتى فرماندار کوفه و در فتح برخى سرزمین ها فرمانده بود. در زمان عثمان از مخالفان جدی او بود و بارها به دستور او و به دست او کتک خورد. او در جنگ جمل فرمانده سواره نظام لشکر على(ع) و در جنگ صفین مسئول پیاده نظام کوفیان و قاریان بود و همانجا در 93 سالگی طبق سخن پیامبر(ص) توسط گروه متجاوز به شهادت رسید.

در كتاب سیر و سلوک علاّمه «بحرالعلوم» براى سير و سلوك الى اللّه چهار منزلگاه مهم ذكر شده است: 1 ـ اسلام 2- ايمان 3- هجرت 4- جهاد. و براى هر يك از اين عوالم سه مرحله ذكر شده است، که جمعا عبارتند از: اوّل: اسلام اصغر. دوم: ايمان اصغر. سوم: اسلام اکبر. چهارم: ايمان اكبر. پنجم: هجرت صغرى. ششم: هجرت كبرى. هفتم: جهاد اكبر. هشتم: فتح و ظفر بر جنود و لشكريان شيطان. نهم: اسلام اعظم. دهم: ايمان اعظم. يازدهم: هجرت عظمى. دوازدهم: جهاد اعظم.