دوران حیات امام صادق(ع)، با حوادثی مانند جنبش علویان آغاز شد كه به شكست و كشته شدن آنها انجاميد. همچنين دوران امام(ع) مصادف با جنبش عباسیان بود که به دنبال آن حکومت اموی سقوط کرده و عباسیان روی کار آمدند. از سویی جدایی عباسیان و علویان نیز از جمله حوادثی است که در زمان آن حضرت به وقوع پیوست. بخش پایانی زندگی امام(ع) مصادف با حکومت منصور عباسی بود. در این دوران فعالیت های امام(ع) پنهانی بود و آن حضرت اصحاب خود را به کتمان و حفظ اسرار اهل بیت(ع) دستور می دادند. از سویی امام(ع) با قيام نفس زکیّه‌ مخالفت كرد و در جریان شورش او از مدینه خارج شد و پس از پایان قيام به مدینه بازگشت.

با وجود آزادی نسبی در زمان امامت امام صادق(ع)، شدیدترین فشارها علیه شیعیان در دوران امویان و پس از آن در زمان منصور عباسی، اعمال می شد، به طوری که كسی جرأت ابراز وجود نداشت و مشایخ شیعه نمی توانستند احادیث ائمه را نقل كنند و اصحاب امام(ع) نیز برای صیانت خود از گزند منصور، مجبور بودند به طور کامل تقیّه كنند. منصور عباسي يكی از غلامان امام صادق(ع) را گرفت و هزار ضربه شلاق بر او زد تا جان داد. در این دوره اتهام رفض درباره هر کس، کافی بود که امنیت جانی و مالی او از بین رفته و گرفتار شکنجه شود.

از جمله اقدامات امام صادق(ع)، دور کردن شیعیان اصیل از غالیان منحرف بود. عدم همنشینی شيعيان با غلات و هر اهل بدعتی از توصيه های مهم امام ششم بود. حضرت، عقاید آنان را مورد انکار قرار داده و با میزان قرار دادن قرآن برای سنجش نقل ها و گفته های خود، از شیعیان می خواست ادعاهای نادرست غُلات را نپذیرند. امام صادق(ع) آنها را بدتر از مجوس و یهود و نصارا و مشرکین خوانده و می کوشید تا با تکفیر غُلات، آنان را از جامعه مسلمین طرد کرده و حوزه فکری شیعه را از آلودگی های آنان به طور کامل رهایی بخشد.

عصر امام باقر و صادق(ع) عصر گسترش علوم اهل بیت(ع) در زمینه های مختلف بود. امام صادق(ع) شیعیان را از تمسک به احادیث دیگران باز می داشت که این امر، از مهم ترین علل شکل گیری فقه شیعه به صورتی مستقل و اصیل بود.
ايشان روایات خویش را برای شاگردان خود نقل کرده و شاگردان؛ اعم از شیعه و سنی، روایات آن حضرت را می نوشتند. با این تفاوت که اهل سنت حدیث را از جعفر بن محمد(ع) و از پدرش و او از پدرانش و آنها از رسول خدا(ص) نقل می کردند.
اما شاگردان شیعه آن حضرت با عنوان «عن ابی عبدالله» و بدون ذکر این سند نقل می‌ کردند. زیرا اعتقاد شیعه به عصمت ائمه(ع) و امامت آنها و حجّیت قول امام(ع)، آنان را از ذکر سند بی‌ نیاز می‌ ساخت.
با این حال، امام(ع) تأکید داشت که احادیث او همان احادیث رسول خدا(ص) است: «حَدِیثِی حَدِیثُ أَبِی وَ حَدِیثُ أَبِی حَدِیثُ جَدِّی وَ حَدِیثُ جَدِّی حَدِیثُ عَلِیِّ بْنِ اَبِی طَالِبٍ وَ حَدِیثُ عَلِیٍّ حَدِیثُ رَسُولِ اللّهِ(ص) وَ حَدِیثُ رَسُولِ اللّهِ(ص) قَوْلُ اللّهِ».

امام صادق(علیه السّلام) قرآن را به عنوان اصل و حدیث را به عنوان فرع مطرح کرده و ملاک درستی و نادرستی حدیث را مطابقت حدیث با قرآن دانسته و به شیعیان خود دستور می دادند تا حدیثی را درست بدانند که مطابق با قرآن باشد. از این رو امام(ع) در نقل های بسیاری فرمودند: «حدیثی که کتاب خدا آن را تأیید نکند، باطل است». در واقع این نگرش مانع بسیاری از کجروی های فکری در جامعه ‌شد.

پس از رحلت رسول خدا(ص) نوشتن حدیث ممنوع شد. لکن در برابر این روش، اهل بیت(ع) از اول اصحاب خود را به نوشتن احادیث و حفظ آن از كهنه شدن، تشویق می کردند. امام صادق(ع) نیز طبق روش پدران خود بر این امر تأکید می ورزید. روایات متعددی درباره تشویق اصحاب بر کتابت حدیث از امام صادق(ع) نقل شده، و حضرت در يكي از اين احاديث می فرمایند: «هر آنچه را که می دانی بنویس و آن را در بین برادرانت منتشر کن و موقعی که می میری کتاب هایت را برای فرزندانت به ارث بگذار».

امام صادق(ع) در رواياتي از ولادت حضرت مهدی(عج) خبر داده است؛ از جمله در حديثي به ابوبصير می فرمایند: «اى ابابصير او پنجمين فرزند از اولاد فرزندم موسى است، او فرزند بهترين زنان است، غيبتى دارد كه در آن اهل باطل شك خواهند كرد، آن گاه خداوند عزوجل او را ظاهر كرده و به دست او مشرق ها و مغرب هاى زمين را فتح خواهد نمود».

امام صادق(ع) از «غیبت» امام زمان(عج) خبر داده است. آن حضرت در حديثي مي فرمايد: «همانا براى قائم، غيبتى قبل از قيام است» و نيز فرمود: «آگاه باشيد به خدا سوگند كه مهدى شما از بين شما غايب خواهد شد، تا اينكه جاهل از شما مى گويد: خداوند احتياجى به آل محمد ندارد ...» و نيز در جای دیگر حضرت فرمود: «همانا غيبت در ششمين از فرزندانم واقع خواهد شد و او دوازدهمين از امامان هدايت بعد از رسول خداست كه اول آنها علي بن ابى طالب(ع) و آخر آنها قائم به حق، بقية الله بر روى زمين است ...».

امام صادق(ع) در سال 80 يا 83 هجری از مادری به نام «فروه» متولد شده و در سال 148 به شهادت رسيدند. امام صادق(ع) تکیه گاه اصلی  فکری و عقیدتی شیعه  بوده و بخش گسترده ای از احادیث و علوم اهل بیت(ع) توسط این امام گسترش یافته است. از سویی امام صادق(ع) حد فاصل فرقه هایی قرار گرفته بود که در شیعه به وجود آمده بود، لذا وظیفه حفظ و صیانت شیعه را برعهده داشت. امام(ع) با وجود آن كه پدرشان، در مدینه زندگی می کرد؛ اما از آنجا که بیشتر شیعیان آن حضرت در عراق بودند، مدتی در عراق به سر برده است. همچنین در زمان امام صادق(ع) امویان سقوط کرده و حکومت به دست بنی عباس افتاد.

گستردگی اصحاب امام صادق(ع) و وسعت جریان تشیع، علاوه بر ايجاد ناهماهنگی ها و اختلافات؛ امکان مراجعه شخصی همه آنان را به امام(ع) غیر ممکن ساخته بود. جریان زیدیه و تمايلات پاره‌ای از شیعیان به حکومت تازه پا گرفته عباسیان از ديگر عوامل این تفرقه بود. عده ای هم ميان زیدی ها و مذهب جعفری مردد بودند و پاره ای از علمای دربار مهدی عباسی نيز به اختلافات دامن می زدند. در عین حال در میان اصحاب امام صادق(ع) افرادی بودند که از شیعيان واقعی آن حضرت به حساب آمده و در حفظ آثار علمی و روایی ايشان می كوشيدند.