اولاً: آن زمان همه مکاتب و تئوری های مادی به بن بست می رسند و همه به دنبال منجی اند و شرایط برای پذیرش اسلام ناب فراهم است. ثانیاً: مقصود از عقب افتادگى شرق نسبت به غرب چيست؟ اگر در تكنيك و مسائل دنيوى است كه هدف اصلى حضرت تنها تكامل مادى نيست و اگر مقصود از عقب افتادگى شرق در ناحيه عقل و فكر و شعور و پيشرفت فرهنگى است كه اين مطلب را ما قبول نداريم. چه كسى می تواند ثابت کند كه غرب به لحاظ اخلاقى و فرهنگى بر شرق پيشى گرفته است؟

اگرچه در روايات، به ياران محدود امام زمان(عج) يعنى 313 نفر اشاره شده؛ ولى پيروزى آنان بر مستكبرین به رهبرى حضرت از جهاتى دور از انتظار نيست؛ زيرا در روايات به ياران ديگرى در حدود ده هزار نفر اشاره شده است و خداوند ضمانت كرده تا گروه اندك را در صورت استقامت بر گروه کثیر پيروز گرداند. هم چنين ظهور حضرت زماني اتفاق مي افتد كه اوضاع و احوال اجتماعى، اخلاقى و سياسى كاملاً مساعد باشد و همه ملتها از نظام هاى مختلف و قتل و غارت ها به تنگ آمده باشند.

خداوند در سوره «فتح» با اشاره به اضطراب و شتابزدگى كفّار و مشركان در برابر وعده هاى پيروزى مسلمانان و شكست دشمنان آنها، مى فرمايد: «آنها مى گويند: اگر راست مى گوييد اين فتح و پيروزى شما در چه زمانى است؟ [چرا اين وعده ها تحقّق نمى يابد؟] و اين دليل بر آن است كه شما دروغ مى گوييد و خودتان را فريب مى دهيد». قرآن در پاسخ آنها به پيامبر(ص) دستور مى دهد: «بگو [عجله نكنيد!] اين پيروزى فرا مى رسد و در آن روز، ايمان كافران سودى به حال آنها نخواهد داشت و مهلتى به آنان داده نمى شود».

«عجله» را نبايد با «سرعت» كه بار مثبت دارد، اشتباه كرد. سرعت آن است كه انسان بعد از فراهم شدن مقدّمات، فرصت را از دست ندهد و به سوى مقصد بشتابد؛ كه سبب پيروزى نيز مي شود. اما عده اي براى توجيه اعمال نادرست خود، تنبلى و بى حالى و از دست دادن فرصت ها را تحت عنوان ترك عجله و شتابزدگى توجيه مى كنند. بعضى از روايات، عجله را از اسباب پشيمانى برشمرده اند.

طبيعت زندگى دنيا اين است كه با موانع و مشكلات همراه مى باشد. در واقع انسان بدون صبر، هم در جهات مثبت به جايى نمى رسد و هم در برابر عوامل منفى قادر به ايستادگى نيست. لذا، كليد اصلى پيروزى ها، صبر است و از آنجا كه دين مجموعه اى از بايدها و نبايدهاست، اطاعت و ترك معاصى، بدون صبر و استقامت، بقا و دوامى ندارد. در روایات اسلامی نیز آمده كه «صبر و ظفر، قرين هم شمرده شده اند و به واسطه صبر، ظفر مى آيد».

علت عقب ماندگى مسلمين يا بخاطر فراموش كردن جهاد است و يا به خاطر آلوده شدن نيت هاست. جهاد در صحنه‌هاى علمى، فرهنگى، سياسى، اقتصادى و نظامى فراموش شده است. عواملي چون حُبّ نفس، عشق به دنيا، راحت طلبى، كوته‌نگرى و اغراض شخصى، خودفروختگى جمعى از زمامداران، يأس و انزواى دانشمندان، هم جهاد را از آنها گرفته و هم اخلاص را. اگر مختصر اخلاصى در صفوف پيدا شود و مجاهدان تكانى به خود بدهند پيروزي‌ها فرا مى‌رسد، ذلت به عزت و نفاق به وحدت و انسجام تبديل مى‌گردد.

خداوند هر گروهى را به نوعى مورد آزمایش قرار می دهد؛ گروهی را با فقر و محرومیت، گروهی را با مصیبت ها، درد و رنج ها و... . اشتباه بزرگ این است که گمان کنیم با اظهار ایمان، در صف مؤمنان قرار مى گیریم، زیرا ایمان افراد در همین لحظات مشخص مى شود. امام علی(ع) در این رابطه می فرمایند: «سوگند به خداوند، به شدت مورد آزمایش قرار مى گیرید، و غربال مى شوید، و همانند محتویات یک دیگ به هنگام جوشش، زیر و رو خواهید شد». در واقع براى پیروزى در آزمون هاى الهی، راهی جز تکیه بر لطف خداوند و تلاش مستمر وجود ندارد.

از عوامل پيشرفت مسلمین در صدر اسلام، منطبق شدن آنان با نيازهاى اندك بود. آنها با اين كار در برابر فشارها و محاصره اقتصادى در شعب ابي طالب پيروز شدند. دستورات اسلام و رهبرِ آن، چنان مسلمانان را ساخته بود كه اگر مى خواستند به زندگى پرزرق و برق دنيا روى آورند، كمال نفسانى و ايمان آنها اجازه نمى داد. البته باید توجه داشت که تهيه امور زندگى به قدر ضرورت، منافاتي با تقوى و زهد ندارد و خود جزئی از دين است.

در جريان فتح خيبر، پس از شكست ابوبكر و عمر، پيامبر اكرم(ص) تصميم گرفت تا فرماندهي را به حضرت علي(ع) بسپارد و حضرت هم توانست قلعه خيبر را بگشايد. آن حضرت در هيچ صحنه‏ اي فرار نكرد و زره حضرت پشت نداشت. لذا رسول خدا(ص) درباره او فرمود: «كرّار غير فرّار لايرجع حتي يفتح الله علي يديه» او بدون پيروزي و فتح قلعه خيبر بر نمي ‏گردد.

«شُحّ» در لغت به معنى بُخل آميخته با حرص است كه به صورت عادت در آيد. «بخل» از موانع مهم رستگارى است و اهمّيّت آن تا جايى است كه امام صادق(ع) از سر شب تا صبح، در ضمن طواف كعبه، پيوسته دعا مي كند كه خدا نفسش را از «بُخل» نگاه دارد. در روايت شُح از «بُخل» شديدتر دانسته شده؛ چون «بخيل» به آنچه دارد «بُخل» مى ورزد، ولى «شحيح» هم به آنچه در دست مردم است و هم آنچه خود دارد «بُخل» مى ورزد، تا آنجا كه هر چه را در دست مردم ببيند، آرزو مى كند كه آن را به چنگ آورد، خواه از راه حلال باشد يا حرام و هرگز قانع به آنچه به او روزى داده شده، نيست.