رضایت و تسلیم باید بر قضای الهی باشد و قضای الهی نیز بر اساس استعدادها و لیاقت هایی که هر شخص از خود نشان می دهد شکل می گیرد و جریان می یابد. «دعا» به تصریح آموزه های اهل بیت(ع) یکی از مؤثرترین عواملی است که مواهب الهی را به شخص جلب می کند. زیرا دعاکننده بعد از آن که نهایت کوشش خود را در استفاده از همه وسایل موجود به کار می بندد، آن جا که دیگر کاری از دستش بر نمی آید و به نقطه بن بست رسید، به در خانه خدا می رود و با توجه و توکل و تکیه بر خدا، فراهم شدن اسباب و عواملِ خارج از دایره قدرت انسانی را از وی طلب می کند و با همین توکل و تکیه است که تسلیم قضای الهی می شود.

امام علی(ع) در نهج البلاغه مى فرمايد: «[خداوند] در علوّ مقام بر همه پيشى گرفته و چيزى از او برتر نيست، با اين حال چنان نزديك است كه چيزى از او نزديكتر نمى باشد. نه مرتبه بلندش او را از مخلوقات دور كرده و نه نزديكيش با خلق او را با آنها همسان نموده است». خدا، وجودى بى نهايت و بی نیاز از هر نظر است. او در همه جا هست و در هر زمان وجود دارد و در عين حال بى مكان و بى زمان است؛ بنابراین منظور از عُلوّ، در جمله بالا، برترى وجود و هستى است و منظور از قرب، نزديكى در احاطه وجودى است نه نزديكى در مكان.

آيات قرآن در زمينه نزديك بودن خدا به ما به چهار دسته تقسيم مي شود: دسته‏ اي از آيات، دلالت بر اصل قرب مي كند كه خداي سبحان به ما نزديك است. دسته ديگر، آياتي كه دلالت مي كند بر اينكه، خداي سبحان با اقرب بودني نسبي به انسان از ديگران نزديكتر است. دسته سوم، آياتي كه دلالت دارد خداي سبحان به انسان، از رگ حيات او نيز نزديكتر است. دسته چهارم، آياتي است كه مي گويد: خداي سبحان به انسان از خود انسان هم نزديكتر است.

«بُخل» مانند تمام صفات رذيله، داراى درجاتى است. بعضى نسبت به اموال خود بخيلند؛ بعضى از آن هم فراتر رفته، نسبت به اموال مردم بخيلند؛ يعنى اگر ببينند كسى به ديگرى احسان قابل ملاحظه اى مى كند، ناراحت مى شوند و ... بنابراين «بخل» شاخه هاى متعدد و اشكال گوناگون دارد که در روايات اسلامى نیز به آنها اشاره شده است از جمله: «بُخل در مورد پرداختن آنچه كه خدا بر انسان از اموال واجب كرده است، زشت ترين نوع آن است» یا «بخيل ترين مردم كسى است كه حتّى در سلام كردن بُخل مى ورزد!» و ... .

واژه «ولايت» در لغت به معناي قرب و نزديكى است و ولى عبارت است از قرار گرفتن فرد يا شىء دوم به دنبال فرد يا شىء اول بدون فاصله و در اصطلاح به اين معناست كه انسان با رياضت هاى نفسانى و قابليت هايى كه براى خود ايجاد كرده و مورد عنايات و الطاف الهى قرار گرفته و به مقام قرب تام الهى رسيده از جانب خداوند بر مردم ولايت دارد و مى تواند تصرفاتى انجام دهد كه ديگران جز به اذن او نمى توانند.

تقرّب الهی به معنای احاطه خداوند بر وجود و حتّی درونی ترین احساسات و ذهنیات اوست. با احاطه علمى ای که خداوند به ما دارد و با توجه به بودن ما در قبضه قدرت او تكليف ما روشن است. نه افعال و گفتار ما از او پنهان است، و نه انديشه ها و نيات، و نه حتّى وسوسه هايى كه از قلب ما مى گذرد. معنی دیگر قرب در امور معنوى و بندگى آن است كه بنده خدا با اعمال صالح خود در معرض شمول رحمت الهى واقع می شود.
لقاء الله نیز یا به معنی مشاهده آثار قدرت او در صحنه قیامت، پاداش ها و کیفرها و نعمت ها و عذاب هاى او است، یا به معنى یک نوع شهود باطنى و قلبى است. زیرا انسان گاه به جایى مى رسد که گویى خدا را با چشم دل در برابر خود مشاهده مى کند؛ به طورى که هیچ گونه شک و تردیدى براى او باقى نمى ماند. این حالت ممکن است بر اثر پاکى، تقوا، عبادت و تهذیب نفس در این دنیا براى گروهى پیدا شود.
با این توصیف بدیهی است که این دو اصطلاح به هیچ وجه ارتباطی با اعتقاد به جسمانیّت خداوند ندارند.

منظور سایبان عظیمى است در جوار قرب رحمت حق، که فرشتگان بر برگ هاى آن تسبیح مى کنند و امت هائى از نیکان و پاکان در سایه آن قرار دارند.

در معنای لغوی«ولایت» (به کسر و فتح واو)، این موارد ذکر شده: نزدیکی، نصرت، متکفل شدن امر دیگری، مالک شدن شدن بر چیزی و قیام کردن بر آن و امارت و سلطنت. علامه طباطبایى در معناى اصطلاحى«ولایت» مى فرماید: اصل معناى ولایت، برداشته شدن واسطه اى است که بین دو چیز حائل شده باشد، به طورى که بین آن دو، واسطه اى باقى نماند. سپس براى نزدیکى چیزى به چیز دیگر به صورت: قرب نَسَبى، مکانى، منزلتى و... به کار گرفته شده است؛ به همین مناسبت بر هر یک از دو طرف وَلایت، ولىّ گفته مى شود.

برخی از مسلمانان به بهانه های مختلف و با انگیزه کسب موقعیت اجتماعی با پیامبر(ص) به نجوا می پرداختند؛ بطوریکه باعث زحمت ایشان و سایر مسلمانان شده بودند. لذا آیه 12 سوره مجادله نازل شد و دستور داد «هر کس می خواهد با پیامبر نجوا کند باید صدقه بدهد». اين دستور آزمونى براى مدعيان قرب به پيامبر(ص) بود که هیچ کس جز امام علی(ع) به آن عمل نکرد.

درجات قرب به خدا متناسب با درجات معرفت است، از این رو خداوند می فرماید: «خداوند كسانى را كه از ميان شما ايمان آورده اند و آنها كه از علم بهره دارند، به درجات عظيمى بالا مى برد». هم چنین قرآن می فرماید: «يا كسانى كه مى دانند با كسانى كه نمى دانند يكسانند؟». از سویی امام علی(ع) می فرماید: «پاداش هر کس به اندازه عقلش است». از این رو هر چه تعقل انسان عالمانه تر و آگاهانه تر باشد، ثواب عملش بيشتر است.