امام(ع) در ابتدا می فرماید: «دنيا انسان را فريب نداده، و اين انسان است كه خود را فريب داده است»، سپس اشاره می کند که دنيا پندهاى فراوانى دارد و ماهيّت خودش را با انواع مشكلات و دگرگونى قدرتها نشان می دهد و توصيف او به فريبندگى نادرست است، و اگر دنيا را در لابه لاى مناطق ويران شده و خانه هاى خالى از سكنه جستجو كنى به يقين آن را واعظى گويا مى يابى، همچون دوستى مهربان كه از رسيدن اندوه به تو به شدّت ناراحت مى شود، پس دنيا چه سراى خوبى است براى كسى كه آن را خانه هميشگى خود نداند.

دانشمندان معتقدند «رعد و برق» از برخورد دو قطعه ابر با بارهای الکتریکی مختلف پدید می آید. رعد و برق فواید بسیار زیادی دارد؛ مثلا با تولید حرارت، هوای اطراف را سوزانده و سبب کاهش فشار هوا و بارش ابرها می شوند. ضمن اینکه این حرارت سبب نابودی آفات و میکروبها می شود و قطرات باران بر اثر برق و حرارت شديد آن و تركيب مخصوص، حالت اسيد كربنى پيدا کرده و سبب تغذیه و کود رسانی به گیاهان می شود. در واقع اين پدیده كوچكى از اسرار شگرف و پردامنه عالم هستى است كه مى تواند رهنمون راه خداشناسى باشد.

مدير نبايد ترديد، احتياط بيش از حد، وسواس، امروز و فردا كردن، ترس و دستپاچگى داشته باشد. خلاصه، آنچه نشانه عدم اعتماد به نفس است، مهمترين مانع اتّخاذ تصميم مؤثّر براى كارهاست؛ زيرا هيچ كارى را با يقين صد در صد به موفقّيت نمى توان شروع كرد. او بايد «احتياط» را با «شجاعت» و «دقّت» را با «جسارت» بياميزد، و مسائل قابل پيش بينى را سهم دقّت و مسائل غير منتظره را سهم جسارت قرار دهند.

زرق و برق اين جهان تنها از دور بسيار دل انگيز و دل رباست؛ امّا از نزدیک بسيار كوچك و گاه نگران كننده است. به عنوان مثال انسان با مشاهده زندگى شاهان گمان مى کند که جهان به كام آنهاست اما در واقع ایشان برخی از مواهب مانند امنيت، آزادی و فراغت بال را از دست داده اند لذا امام علی(ع) در این رابطه می فرماید: «شنيدن دنیا مهمتر از ديدن آن است، به عكس آخرت که ديدنش بسيار برتر از شنيدنش مى باشد».

بر اساس آیات قرآن یکی از آثار مهم «آفات و بلاها» بیداری مردم است، از این رو قرآن می فرماید: «در هيچ شهر و آبادى پيامبرى نفرستاديم مگر اين كه اهل آن را به سختى و رنج گرفتار كرديم، شايد به سوى خدا بازگردند». در واقع اين يك قانون عمومى بوده است و هدف آن آمادگى براى پذيرش دعوت انبيا(ع) است.

طبيعت زندگى دنيا اين است كه با موانع و مشكلات همراه مى باشد. در واقع انسان بدون صبر، هم در جهات مثبت به جايى نمى رسد و هم در برابر عوامل منفى قادر به ايستادگى نيست. لذا، كليد اصلى پيروزى ها، صبر است و از آنجا كه دين مجموعه اى از بايدها و نبايدهاست، اطاعت و ترك معاصى، بدون صبر و استقامت، بقا و دوامى ندارد. در روایات اسلامی نیز آمده كه «صبر و ظفر، قرين هم شمرده شده اند و به واسطه صبر، ظفر مى آيد».

این سوره در«مکّه» نازل شده و خداوند در آن به پیغمبر اکرم(ص) به عنوان یک سرمشق، پیشوا و رهبر دستور مى دهد: از شرّ همه وسوسه گران به خدا پناه برد. محتواى این سوره از جهتى شبیه سوره «فلق» است و هر دو ناظر به پناه بردن به خداوند بزرگ از شرور و آفات مى باشد، با این تفاوت که در سوره «فلق» انواع مختلف شرور مطرح شده، ولى در این سوره فقط روى شرّ وسوسه گران ناپیدا (وسواس خنّاس) تکیه شده است.

مادّى ها معتقدند انسان اوّلیه در زندگى خود به حوادثى از قبیل: باد، باران، رعد، برق، طوفان، زلزله، آفات و بلاها برخورد کرده و چون از توجیه و تفسیر آن ها به علل طبیعى عاجز بوده، به ناچار براى پیدایش این حوادث به یک نیروى غیبى به نام «خدا» معتقد شده است. هم چنین می گویند، خداپرستان به علل طبیعى معتقد نیستند و به جاى آن به خدا معتقدند! در حالی که خداپرستان، علل طبیعی را قبول دارند و در کتب آسمانى و سخنان پیشوایان دینى، این موضوع (علل طبیعى موجودات) به عنوان یک اصل مسلّم شناخته شده است.

«امر به معروف و نهى از منکر» از همه وظایف دینى مهم تر است. درست مانند مزرعه بزرگى که برای  سرپا ماندن و ثمره دادن، علاوه بر آبیارى منظّم، کافى و به موقع، نیازمند دفع آفات نیز می باشد. در حقیقت امر به معروف حکم آبیارى مزرعه عظیم دین و نهى از منکر حکم آفت زدایى آن را داراست. این که در روایات اسلامی امر به معروف و نهى از منکر از همه واجبات مهم تر شمرده شده، دلیلش این است که بدون این دو بقیّه واجبات به بار نمى نشینند.

بزرگان علم اخلاق معتقدند اخلاص موانع و آفات آشكار و نهان دارد؛ بعضى بسيار قوى و خطرناك و بعضى ضعيفتر است. در روايات اسلامى نیز هشدارهایى درباره آفات اخلاص آمده است؛ از جمله على(ع) مى فرماید: «كَيْفَ يَسْتَطيعُ الاِْخْلاصَ مَنْ يَغْلِبُهُ الْهَوى»؛ (چگونه توانايى بر اخلاص دارد كسى كه هواى نفس بر او غالب است؟). در حديث ديگرى از همان امام بزرگوار مى خوانيم: «قَلِّلِ الاْمالَ تَخْلُصُ لَكَ اْلاَعْمالُ»؛ (آرزوها را كم كن [و دامنه آرزوهاى دور و دراز را جمع نما] تا اعمال تو خالص شود!).