اهميت «تعليم و تربيت» از نگاه قرآن

«تعليم و تربيت» در منظر قرآن کریم از چه جایگاهی برخوردار است؟

قرآن براي نشان دادن جایگاه فوق العاده «تعليم و تربيت»، جهان را به منزله دانشگاهى معرّفى كرده كه تمام مخلوقاتش براي علم هر چه بيشتر انسانها آفريده شده اند و هدف از آن، انديشيدن در اسرار پديده ها و آشنايی با علم و قدرت پروردگار است. هم هدف آفرينش جهان و هم هدف بعثت پيامبران(ص) پيشرفت علم و دانش بوده است. در سوره «نحل» يك قاعده كلّى بيان می كند و آن اين كه «از آگاهان سؤال كنيد اگر نمى دانيد»؛ زيرا علوم در حقيقت محصول تفكّر و تجربه اى است كه پيشينيان كسب كرده اند و براى آيندگان می گذارند.

حد «ساحر» در اسلام

آیا قرآن کریم حد «ساحر» را معین نموده است؟

قرآن در داستان حضرت موسی(ع) و قضيه هاروت و ماروت موضوع سحر ساحران را مورد مذمت شديد قرار داده و آن را در حد كفر شمرده است؛ اما حد ساحر را روايات بيان كرده‌‌ اند و آن، قتل است. درباره حقيقت سحر كه آيا واقعيّت دارد يا نوعى تخيّل است؟ يا بخشى از آن واقعيّت دارد و بخشى تخيّل است؟ ميان دانشمندان گفتگو است. شايد سخت گيرى فوق العاده اسلام درباره ساحران از اين نظر باشد كه آنها با انبياء مبارزه می كردند و گاه به فريب مردم ساده لوح مى پرداختند و اين گناه بزرگى است كه مجازات بزرگى را مى طلبد.

«ریاضت» های مشروع و نامشروع از نظر اسلام

از نظر دین مبین اسلام، چه ریاضت هایی مشروع و کدام یک نامشروع است؟

از نظر اسلام بهترين رياضت، پرهيز از گناه و سپس بعضى از خواسته های نفسانىِ مباح است؛ كه در زندگانى معصومین(ع) نیز ديده مى شود. آنها گاه لباس خشن مى پوشيدند و به غذاهاى ساده قناعت مى كردند و به شب زنده داری مى پرداختند و اين رياضت ها نورى بر نورانيّت آنها مى افزود. البته بعضی از این روشها مربوط به افراد خاص بوده و به همه توصيه نشده است.

ملاک امام علی(ع) برای سنجش حکومت ها از نظر عدل و ظلم؟

امام علی(ع) در عهد نامه مالک اشتر، چه ملاکی را برای سنجش حکومت ها از نظر عدل و ظلم معرفی می نماید؟

ایشان می فرمايد: «اى مالك! بدان من تو را به سوى بلادى فرستادم كه پيش از تو دولت هاى عادل و ستمگرى بر آن حكومت داشتند و مردم به كارهاى تو آن طور نظر مى كنند كه تو در امور زمامداران پيش از خود نظر مى كردى و همان را درباره تو خواهند گفت كه تو درباره آنها مى گفتى». امام(ع) در اين عهدنامه تاكيد كرده كه معيار سنجش حكومت ها از نظر عدل و ظلم، افكار عمومى توده مردم است كه امروز در دنيا از آن سخن می گويند؛ اما در عمل غالباً فراموش شده است.

«حکومت» ضامن اجرای «قوانین الهی» در زمین

در قرآن کریم به چند نمونه از حکومت های الهی که توانستند قوانین و معارف الهی را پیاده کنند اشاره شده است؟

قوانين به تنهايى، كلماتى بر صفحه كاغذ هستند؛ يك قانون هر قدر خوب باشد، تا گامى براى اجراى آن برداشته نشود هيچ اثرى ندارد؛ آبروى يك دستگاه قانون گذارى خوب را «قوّه مجريه» حفظ مى كند. قرآن به چند نظام الهی اشاره كرده است که توانستند معارف و قوانین الهی را پیاده نمایند. مانند: درخواست موسی(ع) براي وزارت هارون، فرماندهی طالوت بر بني ‌اسرائيل، رياست حضرت يوسف(ع) بر خزائن مصر و حكومت جهانی حضرت سليمان(ع). آری در جهان انسانيت بدون يك دستگاه اجرائی قوی و منظم، برقراری نظم و اجرای قوانين ممكن نيست.

ويژگى هاى كارگزاران لايق در «حكومت اسلامی»

بر اساس تعالیم قرآن کریم، مسئولان اجرائی در حكومت اسلامی باید دارای چه شرائط و صفاتی باشند؟

قرآن علم، آگاهى، خردمندى، قوّت، قدرت، امانت و درستكارى را برای تمام سطوح از رئيس حكومت گرفته تا وزراء و حتّى كارمندان جزء ـ با تفاوت مراتب ـ شرط مى كند. همچنين پرهيز از همكاري با اسراف‌كاران، سفيهان، گمراهان، دروغگويان، عيب جويان و سخن چينان و پرهيز از پيروي هوای نفس و لزوم همكاري با مومنان از ديگر شرائط مسئولان اجرائی در حكومت اسلامی است.

رابطه «پیمان شکنی» و «ایمان»

قرآن پيمان شکنی بنی اسرائیل را ناشی از چه چیزی می داند؟

خداوند در آیه 100 سوره «بقره» بعد از ذكر بخشى از جنايات يهود و عوامل آن مى فرمايد: «آنها هر بار پيمانى با خدا و پيامبر(ص) بستند، اکثرشان آن را زیر پا گذارده و با آن مخالفت كردند، اكثر آنها ايمان نمى آورند [و اين پيمان شكنى نيز بخشى از كفر و بى ايمانى آنها را تشكيل مى دهد]». اين تعبير نشان مى دهد كه پيمان شكنى و عدم ايمان رابطه نزديكى با هم دارند.

موارد جواز «سخن چينی»

«سخن چينی» در چه مواردی جایز شمرده شده است؟

زشتی سخن چينى و حرمت آن از منظر علم اخلاق، به عنوان گناهی کبيره پذيرفته شده است، لکن مانند ساير احکام شرع، دارای استثناء هایی می باشد. مثلا اگر ظالمی، قصد آسیب رساندن به کسى را داشته باشد، باید به آن شخص خبر داد. همچنین مى توان به وسيله سخن چينى در صفوف دشمن اختلاف افكند. ولى اين گونه استثنائات نادر، نبايد بهانه اى براى آلوده شدن به اين گناه يا استقبال از گفته های سخن چينان شود. بلکه با آنها باید مثل حکم جواز اکل میته (خوردن مردار) در حالت اضطرار برخورد کرد.

«غضب» پسندیده و مطلوب

منظور از خشم و غضب مطلوب چیست؟

نيروى غضب، يك نيروى مفيد و مهم دفاعى است كه براى بقاى حيات انسان ضرورت دارد، مشروط بر اين كه در جاى خود به كار گرفته شود. هنگامى كه انسان خشمگين مى شود، گاه قدرتش چندين برابر زمان عادى مى شود و می تواند از جان، مال يا منافع ديگرش حداكثر دفاع را داشته باشد. علاوه بر این خشم می تواند بعد الهی و مقدس پیدا کند، مانند: خشم حضرت موسى(ع) هنگام مشاهده «گوساله سامری»، که موجب شد «بنی اسرائیل» متوجه گناه بزرگ خود شوند؛ یا غضب امام على(ع) در برابر ظلم یک مسلمان به همسرش، که باعث توبه او شد.

مسأله «رؤیت» خداوند در نهج البلاغه

امام علی(عليه السلام) در خطبه 49 نهج البلاغه مسأله «رؤیت» خداوند را چگونه بیان فرموده است؟

امام علی(ع) درباره مسأله رؤيت خدا در نهج البلاغه مى فرمايد: «ستايش مخصوص خداوندى است كه ذات پاكش از همه چيز مخفى تر است؛ ولى نشانه هاى واضح و آشكار بر هستى او گواهى مى دهد. هرگز چشمِ بينا قادر بر مشاهده ذات او نيست [زیرا مشاهده حسّى ويژه جسم است]. [به همين دليل] نه چشم كسى كه وى را نديده انكارش مى كند و نه قلب كسى كه او را شناخته مشاهده اش تواند كرد. چشمها هرگز او را آشكارا نمى بينند؛ ولى قلبها با نيروى حقيقتِ ايمان، وى را درك مى كنند».

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

الامام علي (ع)

صوم النفس عن لذات الدنيا انفع الصيام

روزه نفس از لذتهاي دنيا سودمند ترين روزه است

ميزان الحکمة 6 / 396