ميان «معجزات پيامبران» و «كارهاي مرتاضان و ساحران» دو فرق مهم وجود دارد: 1. معجزه قيد و شرط خاصى ندارد؛ اما كارهاى خارق العاده مرتاضان و مانند آنها از جهات مختلفى محدود و داراى قيود و شروط خاصى است. 2. مرتاضان، ساحران و كاهنان مسلماً داراى هدف عالى و روحيه و صفات ممتاز نيستند؛ اما انبياء داراى هدف عالي تربيتى بودند و معجزاتى كه مى آوردند به همين منظور و براى راهنمايى و هدايت نوع بشر و اجراى برنامه هاى اصلاحى بوده و قصد هيچ گونه اغفال، سوء استفاده، كسب شهرت و امثال آن را نداشته اند.

قرآن در داستان حضرت موسی(ع) و قضيه هاروت و ماروت موضوع سحر ساحران را مورد مذمت شديد قرار داده و آن را در حد كفر شمرده است؛ اما حد ساحر را روايات بيان كرده‌‌ اند و آن، قتل است. درباره حقيقت سحر كه آيا واقعيّت دارد يا نوعى تخيّل است؟ يا بخشى از آن واقعيّت دارد و بخشى تخيّل است؟ ميان دانشمندان گفتگو است. شايد سخت گيرى فوق العاده اسلام درباره ساحران از اين نظر باشد كه آنها با انبياء مبارزه می كردند و گاه به فريب مردم ساده لوح مى پرداختند و اين گناه بزرگى است كه مجازات بزرگى را مى طلبد.

دو فرق اساسی بین معجزه وسحر وجود دارد: 1- ساحران همیشه کارهاى محدودى را انجام مى دهند که آن را تمرین کرده و بر آن مسلط شده اند؛ امّا خارق عادات پیامبران هیچ گونه حدّ و مرزى ندارد چرا که از قدرت بى پایان پروردگار نشأت مى گیرد. 2- کارهایى که یک ساحر یا مرتاض مى کند، از قدرت بشر بیرون نیست، لذا مرتاض هرگز دیگران را دعوت به مقابله به مثل نمى کند؛ امّا پیامبران با اطمینان دیگران را دعوت به مقابله به مثل مى کنند.

خداوند در سوره «طه» داستان بهره گیری سامرى از عوامل محیطی برای فریب بنی اسرائیل را مورد اشاره قرار می دهد. همچنین در سوره «قصص» داستان قارون و نمایش ثروت و اشرافیت افسانه ای او نزد بنی اسرائیل مورد اشاره قرار گرفته. در سوره «اعراف» نیز بيان مى كند، فرعون با دعوت از تعداد بسیار زیادی از ساحران و تدارک دیدن وسائل تبليغاتى گسترده، قصد داشت افکار عمومی مردم را تحت تاثیر قرار دهد. علاوه بر این در سوره «آل عمران» از يكى از توطئه هاى تبليغاتى يهود در برابر اسلام پرده بر مى دارد.

در قرآن آياتى وجود دارد که به رابطه «علم» و «ايمان» و پيوند مستحكم اين دو مى پردازد. در یک جا می فرماید: «آنها كه داراى علمند بدانند اين قرآن حقى است از سوى پروردگارت و به آن ايمان بياورند». در جای دیگر می فرماید: «راسخان در علم می گويند: ما به همه آيات الهى ايمان آورده ايم». همچنین در داستان موسی(ع) ساحران به خاطر آگاهى و علمشان دريافتند که آنچه موسى(ع) نشان داد معجزه است و علم به اعجاز پيدا كردند و ايمان آوردند.

هنگام بروز حوادثِ سخت، گروهى با مأيوس شدنِ ناگهاني از همه چيز، مانع مهمّى بر سر راه فعّاليت هاى آينده خود ايجاد مي كنند. در اين ميان امام(ع) در خطبه 100 به دو راهكار اساسي اشاره مي كند كه مي تواند اين حالت منفى را برطرف سازد: 1. بايستي از كارهاى شتاب زده و دلبستگى به آنچه مقدّمات آن فراهم نشده پرهیز کرد. 2. نبايد از شكست هاى مقطعى و موردى مأيوس شد؛ چراكه با همين تجربه هاى شكست، مي توان پل پيروزى را ساخت. علاوه بر اين، گاه الطاف خفيّه الهى شامل حال انسان شده، وسايل پيروزى را آماده مى سازد.

یاد گرفتن سحر در اسلام  حرام است اما طبق روایات اگر برای ابطال سحر ساحران و سحر مدعیان دروغ گو باشد یاد گرفتن آن اشکالی ندارد.

«آسیه» همسر فرعون و دختر«مزاحم»، با دیدن معجزه موسى(ع) در مقابل ساحران، به موسى(ع) ایمان آورد لکن ایمان خود را مکتوم مى داشت. وقتی فرعون از ایمان او با خبر شد، بارها او را نهى کرد ولى او هرگز تسلیم نشد. سرانجام فرعون دستور داد دست و پاهایش را با میخ ها بسته، در زیر آفتاب سوزان قرار دهند و سنگ عظیمى بر سینه او بیفکنند، آسیه در آخرین لحظه هاى عمر، دعایش این بود: «پروردگارا! براى من خانه اى در بهشت، در جوار خودت بنا کن و مرا از فرعون و اعمالش رهائى بخش و مرا از این قوم ظالم نجات ده»!.

امام علی(ع) از این نگران بود که حضور همسر پیامبر(ص) و جمعی از صحابه پیمان شکن در لشکر دشمن، باعث شک و تردید برخی از عوام شود و جاهلان مردم را به گمراهی بکشانند، همانطور که موسی هنگام رویارویی با ساحران این نگرانی را داشت. لذا به بازماندگان جنگ جمل هشدار مى دهد که در دو راهی حق و باطل نسبت به راهی که انتخاب کرده اند و پیمان الهی را شکسته و خونهای زیادی ریخته اند تجدید نظر کنند.

«طاغوت» صيغه مبالغه از مادّه «طغيان» است؛ و مى دانيم طغيان به معناى هرگونه تجاوز از حدّ است. لذا واژه «طاغوت» به هر موجود سركش و متجاوزى گفته مى شود. مانند: شيطان، ساحران، جبّاران، حاكمان ظالم، و حتى به مسيرهايى كه به غير حقّ منتهى مى گردد طاغوت گفته مى شود. اين واژه هم به معناى فرد، و هم به معناى جمع مى آيد.