خداوند در آيه 102 سوره «اعراف»، بعد از اشاره به سرگذشت دردناك اقوام پيشين، با اشاره به دو گناه مهم آنها، مى فرمايد: «بیشتر آنها پیمان شکن و فاسق بودند». مفسران می گویند شاید این عهد و پيمان ها، همان پیمان فطرى باشد كه خداوند به هنگام آفرينش از همه بندگان خود گرفته است. و نيز ممكن است اشاره به پيمان هايى باشد كه پيامبران در آغاز دعوت از مردم مى گرفتند. و يا مقصود همه پيمان های بالا اعم از فطرى و تشريعى باشد. در نهايت این آيه، گواه است که پيمان شكنى يكى از عوامل بدبختى امت ها است.

امام صادق(ع) می فرمايند: «هرگاه گروهى که در محاصره سپاه اسلام هستند از مسلمانان تقاضاى امان كنند لکن سپاهيان نپذيرند اما آنان به گمان اينكه پاسخ لشگر مثبت بوده و به سوى مسلمانان بيايند در امان هستند». به اين ترتيب نه تنها عهد و امان، بلکه در بعضى موارد احتمال آن نيز لازم الوفاء مى باشد.

برای درمان «پيمان شکنی»، پیش از هر چیز باید به تقويت پايه های ايمان به خدا پرداخت. زيرا انسان، با ایمان به قدرت و رازقیت خداوند، گرفتار اين رذيله نمی شود. شیوه دیگر، مطالعه پیامدهای شوم اين رذيله، مانند روسياهی و بي اعتباری در پيشگاه خالق و خلق است، که انسان را به ترک آن تشويق می کند. امام علی(ع) می فرمايند: «پيمان شکنی موجب خشم خدا و خشم مردم می شود». در بسيارى از جوامع غیر دینی، سازمان های اقتصادي برای کسب سود بیشتر، تلاش می کنند با دقت به پیمان های خود عمل کنند، تا اعتماد مراجعین را بدست آورند.

قرآن در مذمت گروهى از مؤمنان ضعيف الايمان يا منافقانی که در ماجراى جنگ احزاب پیمان شکستند، مى فرمايد: «آنها که با خدا پيمان بستند كه پشت به دشمن نكنند [ولى مخالفت كردند. پس بدانند که] عهد الهى مورد سوال قرار خواهد گرفت»، و نیز می فرماید: «هنگامى كه با خدا عهد بستيد به عهد خود وفا كنيد». بعضى از مفسران اين عهد را به معنى بيعت با پيغمبر و بعضى به معنى جهاد و بعضى به معنى سوگند با خدا و بعضى به معنى هر كارى كه به حكم عقل يا نقل بر او واجب است تفسير كرده اند.

عهد با مردم، هرگونه قرارداد و پیمان با آنها را شامل می شود، و چنانچه در قالب شرعی و عقلائی درآيد، عمل به آن واجب است. امام صادق(ع) می فرمايد: «وعده ای كه مؤمن به برادر مؤمنش مى دهد، نذر است، هر چند كفاره ندارد، پس كسى كه با آن مخالفت كند موجب خشم خدا شده است». پیامبر(ص) می فرماید: «كسى كه به خدا و روز قيامت ايمان دارد بايد به وعده خودش وفا كند».

پايبندي مسلمانان به پيمان هايشان، يکي از عوامل پيشرفت اسلام در قرن های نخستين بود، مانند قانون امان که همچون عهد نامه قطعی تلقی می شد. در فتح شهر سُهْرياج(سوریان)، مردم شهر از يک مسلمان امان خواستند و او به آنها امان داد، مردم دروازه را گشوده و از سپاه اسلام خواستند امان نامه را محترم بشمارند. آنها نیز چنين كردند و این کار اثر بسيار مطلوبى در جلب و جذب ساكنان شهر به سوى اسلام داشت. پیامبر(ص) می فرماید: «پایین مرتبه ترین مسلمان مى تواند تعهدى از سوى جمعيت بر عهده بگيرد».

خداوند در آیه 100 سوره «بقره» بعد از ذكر بخشى از جنايات يهود و عوامل آن مى فرمايد: «آنها هر بار پيمانى با خدا و پيامبر(ص) بستند، اکثرشان آن را زیر پا گذارده و با آن مخالفت كردند، اكثر آنها ايمان نمى آورند [و اين پيمان شكنى نيز بخشى از كفر و بى ايمانى آنها را تشكيل مى دهد]». اين تعبير نشان مى دهد كه پيمان شكنى و عدم ايمان رابطه نزديكى با هم دارند.

معصومين(ع) در اهمیت «وفای به عهد» تعابیر جالبی دارند. پيامبر(ص) می فرماید: «کسي که به عهد خود پايبند نيست، دين ندارد». امام علی(ع) می فرماید: «كسى كه رعايت عهد خويش را نكند، به خدا ايمان نیاورده است». و روایات فراوان دیگری، که در آنها حقائق مهمى درباره اهميت وفاى به عهد آمده، به گونه اى كه آن را به عنوان اساس دين، نشانه يقين، سبب قرب به پيامبر(ص) و سپر مهم در برابر حوادث اجتماعى شمرده؛ اضافه بر اين روايات اسلامى تصريح دارد كه وفاى به عهد يك قانون جهان شمول است و مسلمان و كافر را در بر مى گيرد.

تمام پيشرفت های انسان، مولود زندگی اجتماعی و پیوند افکار آنان با یکدیگر است، که نخستین راهکار تقویت آن، وفای به عهد است. اگر مسأله وفاى به عهد و ميثاقهاى فردى و بين المللى كنار گذاشته شود شيرازه زندگى بشر از هم گسسته مى شود. امام علی(ع) می فرمايد: «به دوستى كسى كه به عهدش پايبند نيست اعتماد مكن». افزون بر اين، اصل عدالت كه از بديهى ترين اصول اخلاق اجتماعى است بدون وفاى به عهد و پيمان اجرایی نمى شود.

شناخت انگيزه های وفای به عهد، تاثير شگرفی در درمان پيمان شکنی دارد. ايمان به قدرت و رازقيّت خداوند، يكى از اسباب وفادارى و پايبندی به عهد است، زیرا پيمان شكنان براى عجله در کسب منفعت به سراغ خیانت می روند. امام علی(ع) می فرمايند: «كسى كه به پيمانش وفادار نيست به خدا ايمان نياورده است». داشتن شخصيت و عزت نفس، انگيزه ديگرى بر وفادارى است، زیرا خیانت نشانه ضعف و فقدان شخصيت مى باشد. جهل و غفلت از آثار خیانت نیز يكى ديگر از عوامل گرفتاری در این رذيله است.