استاد فقید حضرت آیت الله معرفت(ره): برخی سوال می‌کنند که آيا قرآن براى «سحر»، تأثيرى فراتر از تأثير اسباب و علل طبيعى باور دارد؛ چنان كه اهل جادو و جنبل باور دارند؟ در جواب باید گفت: قرآن چيزى در اين زمينه جز تصريحاتى مبنى بر ناتوانى و بى‌پايگى و رسوايى جادو و جادوگران ندارد و سحر و جادو را تنها چشم بندى و خيال پردازى مى‌داند كه واقعيتى در پس آن نيست.

اصل «سِحر و جادو» واقعیت دارد؛ ولى غالب آنچه را مردم سِحر و جادو مى پندارند اوهام و خيالات و خرافاتى بيش نيست و در آنجا هم كه سِحر است غالباً چشم بندى است نه واقعيّت. «قرآن» در داستان حضرت موسی(ع) و ساحران فرعون تأكيد كرده كه ساحران چشم های مردم را تسخیر کردند و چشم بندی نمودند؛ يعنى آنها مار و اژدها توليد نكردند؛ بلكه چشم بندى كرده و از عوامل روانى استفاده نمودند، و مردم خيال كردند كه آنها دست به كار بزرگى زده اند. بهترين راه ها براى دفع آثار سِحر: خواندن نمازها در اوّل وقت، خواندن پنج مرتبه آية الكرسى و دادن مقداري صدقه در هر روز است.

اسلام عزيز نه تنها پيشگويى و اخبار از آينده را نامشروع مى‏ داند، بلكه هرگونه خبر پنهانى و غيبى را تحريم كرده است. بنابراين كسانى كه به نزد جادوگران مى ‏روند، يا از طريق هيپنوتيزم و خواب مغناطيسى خبر از آينده مى‏ دهند، يا اطّلاعات پنهانى افراد را كشف مى‏ كنند، يا از طريق رمل و اسطرلاب و حساب اعداد به اين منظور مى ‏رسند، و يا بدين منظور با روح افراد يا اجنّه ارتباط برقرار مى‏ كنند، همه اين امور براى انجام دهنده و مراجعه كننده حرام است، و در روایات نیز به این مطلب اشاره شده است.

«سِحر» نوعى اَعمال خارق العاده است كه گاه آثارى در وجود انسان مى‌گذارد و گاهى تنها جنبه روانى دارد. سحر در قرآن گاهی جهت فريفتن مردم و چیزی شبیه چشم بندى معرفی می شود؛ مانند سحر ساحران زمان موسی(ع) و گاهي نیز به موثر بودن آن صحه مى‌گذارد؛ مانند سِحرى كه باعث جدائي زن و شوهر می شد. بسياري از سِحرها با استفاده از خواص شيميائى و فيزيكى براي اغفال مردم ساده لوح انجام مى‌شود و فقهاى اسلام ياد گرفتن و انجام آن را حرام دانسته‌اند؛ به فرموده امام علي(ع) چنين كسي، كافر شده و رابطه‌اش با خدا قطع مى‌شود.

قرآن در داستان حضرت موسی(ع) و قضيه هاروت و ماروت موضوع سحر ساحران را مورد مذمت شديد قرار داده و آن را در حد كفر شمرده است؛ اما حد ساحر را روايات بيان كرده‌‌ اند و آن، قتل است. درباره حقيقت سحر كه آيا واقعيّت دارد يا نوعى تخيّل است؟ يا بخشى از آن واقعيّت دارد و بخشى تخيّل است؟ ميان دانشمندان گفتگو است. شايد سخت گيرى فوق العاده اسلام درباره ساحران از اين نظر باشد كه آنها با انبياء مبارزه می كردند و گاه به فريب مردم ساده لوح مى پرداختند و اين گناه بزرگى است كه مجازات بزرگى را مى طلبد.

يكي از آسيب ها در جوامع ديني، وجود «خرافه» است. «خرافه» به هر كار غير عُقَلايي و غير منطقى كه نه پشتوانه وحى آسمانى داشته باشد، و نه عقل سالم آن را اجازه دهد گفته مي شود. از مصادیق «خرافه پرستی» مي توان به بت پرستی، زنده به گور کردنِ دختران، فال بد، بد قدمی و خوش قدمی، سحر و جادو، بخت خوب و بد، گدایی به اسم گرفتن حاجت اشاره كرد. اسلام «خرافه» و «خرافه پرستی» را به شدت مردود می شمارد. در روایت آمده که: «فال بد شرک است، کسی که فال بد بزند از ما نیست».

کتاب مقدس تورات، سحر و جادوگری را ناروا و ناپسند دانسته است و گاه از عقاب کردن کسی که به سراغ سحر رفته است سخن گفته، اما نویسنده قاموس کتاب مقدس اعتراف می کند با وجود این، یهود سحر را فراگرفتند.
 

استفاده از خواص فیزیکی و شیمیائی اجسام، و استفاده از خواب مغناطیسی، هیپنوتیزم و تله پاتی به خودی خود اشکال ندارد؛ اما اگر از آنها برای فریب مردم استفاده شود از مصادیق سحر خواهد بود همان طور که ساحران گذشته از جمله در زمان حضرت موسی(ع) از این امور استفاده می کردند. همچنین با توجه به قدرت فراوان نیروی اراده انسان در پرتو ریاضت، اگر برای تهذیب نفس باشد مشروع است والا نامشروع و مخرب است.

سحر در حقیقت به هر کار و چیزی که مأخذ آن مخفی و پنهان باشد گفته می شود که گاهی با نیرنگ و خدعه انجام می شود و گاه با استفاده از عوامل تلقینی و گاه از طریق خواص ناشناخته فیزیکی و شیمیائی و گاه با کمک گرفتن از شیاطین. سحر در اسلام از گناهان کبیره محسوب می شود؛ زیرا باعث گمراهی مردم و تحریف حقایق می شود. اما برای ابطال ادعای مدعیان و از بین بردن اثر سحر در دیگران جایز است.

کار ساحر به نیروی محدود انسانی تکیه دارد و از انجام کارهای ماورای آن عاجز است و بر روی کارهای تمرین کرده متمرکز است در حالی که پیامبران با تکیه بر قدرت لایزال الهی قادر به انجام هر گونه کار خارق عادت هستند. سحر ساحران یک کار انحرافی است و با روحیه افراد متقلب و خدعه گر سازگار است؛ اما پیامبران اعجازشان آمیخته با اخلاص و پاکی است و این موضوع باعث مضاعف کردن اثر کارشان شده است.