براى تفسير موضوعى دو روش وجود دارد: 1. طرح موضوعات مختلف؛ اعم از موضوعات اعتقادى يا اخلاقى و بررسی آنها به وسیله تحليل هاى فلسفى و كلامى و اخلاقى و نهایتا ذکر بعضى از آيات مرتبط با این موضوعات به عنوان شاهد. 2. گردآورى تمام آياتى كه درباره يك موضوع در سرتاسر قرآن وارد شده و كنار هم چيدن آن ها و تفسیر يك يك آن ها و دست یافتن به یک ترسیم کلی. در این روش، مفسّر از خود چيزى ندارد و همه چيز را از قرآن مى فهمد و تمام همّت او كشف محتواى آيات است. اين راه، بهتر ما را به حقايق قرآنى مى رساند.

تفسیر موضوعی یعنی آیات مختلفی که در جای جای قرآن درباره موضوعی واحد وجود دارد، یکجا جمع آوری شود تا از مجموع آن، نظر قرآن درباره آن موضوع و ابعاد آن روشن شود. این درک جدید از آنجا به دست می آید که آیات قرآن همدیگر را تفسیر می کنند.

مقصود از شرح صدر در سوره انشراح، گسترش سینه پیامبر(ص) به وسیله نور الهى و آرامش خدادادی است. این توسعه مى تواند شامل وسعت علمى پیامبر(ص) و نیز گسترش استقامت او در برابر دشمنان باشد. بر همین اساس، هنگامى که موسى مأمور دعوت فرعون می شود، به پروردگار عرض مى کند: خدایا سینه ام را گشاده و کار را بر من آسان  گردان. در حقیقت شرح صدر، برترین هدیه الهى به رسول اللّه(ص) بود تا پیامبر(ص) بتواند رسالتش را به عالی ترین وجه به انجام برساند.

آئین آسمانى اسلام، ارزش واقعى انسان را در صفات ذاتى او مخصوصاً«تقوا» می داند. این دین مبین حتى براى موضوعات مهمى همچون علم و دانش، اگر در مسیر ایمان و تقوا و ارزش هاى اخلاقى قرار نگیرد، اهمیت قائل نیست. خداى متعال در آیه 13 سوره حجرات و پیامبر اسلام(ص) و ائمه هدی(ع) در روایات بسیاری به این معنا تاکید کرده اند.

وضو داراى دو فایده روشن است: فایده «بهداشتى» و فایده «اخلاقى و معنوى». شستن و مسح کردن اعضاء باعث پاکیزگی آن ها و تماس آب با پوست، اثر خاصى در تعادل اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک دارد. از نظر اخلاقى و معنوى هم، چون با قصد قربت و براى خدا انجام مى شود اثر تربیتى دارد.

خداوند در آیه 237 سوره «بقره» مى فرماید: «اگر آنها را طلاق دهید پیش از آن که با آنان تماس پیدا کنید [و آمیزش انجام شود] در حالى که مهرى براى آنها تعیین کرده اید، لازم است نصف آنچه را تعیین کرده اید به آنها بدهید». ولى بعداً به سراغ جنبه هاى اخلاقى و عاطفى مى رود و مى فرماید: «مگر این که آنها حق خود را ببخشند [و یا اگر صغیر و سفیه هستند، ولىّ آنان یعنى] آن کس که گره ازدواج به دست او است آن را ببخشد». لحن مجموع آیه، بر اصل اساسى «معروف» و «احسان»، در این مسائل تأکید مى کند.

این سوره در«مکّه» نازل شده است. محتواى این سوره از نظر اعتقادى بیشتر روى مبدأ و معاد تکیه مى کند و از نظر مسائل عملى و اخلاقى، بخش قابل ملاحظه اى از سرگذشت پنج پیامبر بزرگ الهى را بحث مى کند. یکى از امتیازات این سوره، بیان بخش مهمى از داستان«سلیمان» و«ملکه سبا» و چگونگى ایمان آوردن او به توحید و سخن گفتن پرندگانى همچون هدهد و حشراتى همچون مورچه با سلیمان است.

ممکن است گفته شود که اعتقاد به روزی الهی، روح تلاش و کوشش را در انسانها خاموش مى کند. ولى اولا: این گونه تعلیمات اسلامى و توصیه هاى اخلاقى، در واقع شبیه ترمزى است که در برابر حرکت شتاب آلود انسان ها به سوى مادّى گرى قرار داده شده. ثانیا: براى نتیجه گیرى کامل در مورد تعلیمات اسلام، باید آیات و روایات مختلف را در کنار هم بررسی کرد. در مورد این بحث نیز از یک سو روایات رضا و تسلیم در برابر مقدّرات الهى را داریم و از سوى دیگر آیات و روایاتِ سعى و کوشش و تلاش وارد شده.

کاهش ازدواج علاوه بر انقراض یا کمبود نسل، مشکل«عدم احساس مسئولیّت» و «فقدان پیوند اجتماعى» را در پی دارد؛ انسان مجرد با اندک بهانه ای پیوند خود را از آب و خاک خود بریده و یا اصلا با زندگى وداع می گوید که آمار خودکشى ها  و فرار مغزها بیانگر آن است. به کار نبستن حدّاکثر نیرو و توان و بى اعتنایى نسبت به حفظ امکانات موجود و همچنین بیگانگی از بسیارى از مفاهیم اخلاقى از قبیل وفا، گذشت، جوانمردى، عاطفه، محبّت، فداکارى و حق شناسى از دیگر آثار تجرد است.

اسعد وارد مسجد الحرام شد در حالى كه هر دو گوش خود را با پنبه بسته بود و مشغول طواف خانه كعبه شد. در دور دوم طواف پنبه ها را از گوش بيرون آورد و در جلو پيامبر اكرم(ص) قرار گرفت و پرسيد: تو ما را به چه چيزی دعوت مى كنى؟! پيامبر(ص) آيات 151 تا 153 سوره انعام را كه مجموعه اى است از معارف عالى اسلامى و دستورات اجتماعى و اخلاقى، براى او تلاوت فرمود. هنگامى كه اسعد اين آيات را كه با فطرتش آشنا بود، شنيد به كلى منقلب شد و فرياد زد: «اشهد ان لا اله اِلاّ اللّه و اشهد انَّ محمّداً رسول اللّه».