«مراء» در لغت به معنی دوشیدن شیر از پستان گاو و گوسفند است و در اصطلاح به هر بحثی که از آن بخواهند نتیجه بگیرند اطلاق می شود. «مراء» بر سه قسم است: 1. ارائه دلائل محکم و متقن برای هدایت و راهنمایی فرد به حقیقت. این نوع مراء اشکالي ندارد و در برخی مواقع واجب نيز هست. 2. سخن حقّ مى گويد، اما نيّتش حقّ نيست؛ بلكه هدفش برترى جويى است. این نوع مراء، حرام است. 3. گاه هم سخن باطل است، و هم قصد برترى جويى است. حرمت اين نوع مراء از قسم دوم شديدتر است.

«غيبت»، آثار مخرّب بسیاری در جامعه انسانى دارد كه اگر دست كم گرفته شود خطرات آن بيشتر خواهد شد؛ علاوه بر اين، آثار سويى از نظر روحانى، معنوى و عقوبت هاى الهى دارد كه در روايات به آن اشاره شده است. به عنوان نمونه به بعضی از آنها اشاره می کنیم: غيبت، سرمايه اعتماد را در جامعه از بين برده و منشاء سوء ظن مي شود. غيبت سبب جسور شدن گناه کار و سبب اشاعه فحشاء در جامعه می شود و بهانه ای برای گسترش بغض و عداوت می گردد. علاوه بر اینکه غيبت، حتی خود غيبت کننده را از چشم مردم می اندازد.

امام علی(ع) درباره آثار زيانبار «جهل» می فرماید: «مردم، دشمن چيزى هستند كه نمى دانند». این سخن امام(ع) بر اساس آیه قرآن است که می فرماید: «چيزى را تكذيب كردند كه از آن آگاهى نداشتند»، از این رو حضرت(ع) می فرماید: «با آنچه نمى دانيد دشمنى نكنيد؛ زيرا بيشتر دانش ها در امورى است كه نمى دانيد». مانند حضرت موسى(ع) كه در مقابل سوراخ كردن كشتى، قتل جوانى و تعمير ديوارى از سوي خضر(ع) فرياد اعتراضش بلند شد و به خاطر ندانستن حكمت آن كارها، خود را از فیض تعلیم خضر(ع) محروم کرد.

امام علی(ع) در تبیین آثار «حلم و بردباری»، می فرماید: «نخستين نتيجه اى كه شخص بردبار از بردبارى خود مى برد اين است كه مردم در برابر جاهل و نادان از وى حمايت مي كنند». از سویی حلم به انسان آرامش مى بخشد و وى را از آلوده شدن به گناه هنگام ستيزه جويى حفظ مى كند و از تشديد عداوت دشمن كه به جسارت و بى ادبى پرداخته مى كاهد. همچنین پيامبر(ص) می فرماید: «آيا به شما خبر دهم كداميك از شما از نظر اخلاق به من شبيه تريد؟ ياران عرض كردند: آرى، و ايشان فرمود: آن كس كه از همه خوش اخلاق تر و بردبارتر و... است».

امام علی(ع) درباره علت نهی از «تکبّر» و «تعصّب» های نابجا می فرماید: «خدا را! خدا را! از كبر و تعصّب ناروا و تفاخر جاهليّت بپرهيزيد كه سبب ايجاد كينه و دشمنى و جايگاه وسوسه هاى شيطان است، اينها همان چيزى است كه شيطان به وسيله آن، امت هاى پيشين و اقوام گذشته را فريفت تا آنجا كه به سرعت در تاريكى هاى جهل فرو رفتند و در گودال ها و دام هاى ضلالت او سقوط كردند، به آسانى تسليم او شدند و رهبرى او را پذيرا گشتند و وى آنها را به هر جا كه خاطرخواهش بود بُرد! آنها از چيزى پيروى كردند كه دل ها در آن، شبيه و هماهنگ بود و قرن ها پى در پى بر آن گذشت و كبر و غرورى را پذيرا شدند كه [بر اثر فزونى] سينه ها با آن تنگ شد».

امام علی(ع) درباره رعايت «حقوق اجتماعى انسانها» از سوي «متّقین» می فرماید: «مردم را با نام هاى زشت نمى خوانند و به همسايگان زيان نرسانده و مصيبت زده را شماتت نمى كنند». بر اساس سخن امام(ع) القاب زشت، آتش كينه و عداوت را در دل ها بر انگیخته و شخصيت افراد را در هم مى شكند. هم چنين مصيبت زده، همانند انسان مجروح، نيازمند تسلي است و شماتت مانند نمك پاشيدن بر زخم اوست، از این رو هيچ انسان باوجدانى چنين اجازه ای به خود نمى دهد.

قرآن کریم در مورد تابعین می فرماید: «و کسانی که بعد از آن ها آمدند می گویند ما و برادرانمان را که در ایمان به ما پیشی گرفتند بیامرز و در دلهایمان کینه و حسدی نسبت به مومنان قرار مده!». در این آیه تابعین بعد از طلب آمرزش برای خود و پیشگامان در اسلام و ایمان تنها چیزی را که از خدا می طلبند، از بین رفتن هر گونه «غل و کینه و حسد» نسبت به مومنان است، چرا که می دانند تا این امور از دل ریشه کن نشود، رشته های محبت و برادری و اتحاد هرگز ممکن نخواهد شد.

علمای اخلاق برای «حسد» سرچشمه های زیادی ذکر کرده اند از جمله: عداوت، کبر، حُبّ ریاست، احساس حقارت و ...؛ ولی فراتر از این ها حسد ریشه هایی در عقاید انسان نیز دارد؛ در واقع می توان گفت حسودان گرفتار نوعی تزلزل در پایه های ایمان به توحید افعالیِ پروردگار و حکمت و قدرت او هستند، چه این که انسانی که به این اصول مومن باشد می داند تقسیم نعمت ها از سوی خداوند حسابی دارد و بر طبق حکمتی است، پس باید به قسمت و تقدیر خداوند در میان بندگانش راضی و خشنود باشد.

صفت رذیله «بخل» دارای آثار زیانباری است؛ از جمله اين كه بخيل زود دوستانش را از دست مى دهد و در زندگى در برابر انبوه مشكلات غريب و تنها مى ماند. بخيل، هميشه زحمت مى كشد اما ثمره كارش را وارثانش مى برند؛ در دنيا بر خود سخت مى گيرد و در آخرت نيز گرفتاريش به خاطر اندوختن اموال فراوان زياد است؛ بخيل زندگى فقيرانه اى دارد؛ زيرا، هنگامى كه «بُخل» انسان شدت مى يابد، نسبت به خويشتن هم بخيل مى شود و آسايش زندگى اش از بين مى رود و هميشه در فكر حفظ اموال خويش و افزودن آن است و ...

عبدالکریم بن محمد بن منصور تمیمى سمعانى (502-562 ق) نویسنده کتاب پرآوازه «الانساب» در زمینه نسب شناسى است که از مهم ترین و معتمدترین مورخان و محدثان اهل سنت در قرن ششم هجرى به شمار مى رود. او در مرو تولد یافت و پس از گشت و گذارهاى علمى در سایر شهرهاى مناطق اسلامى و مسافرت به اقصى نقاط جهان اسلام برای یادگیرى احادیث و سایر علوم در همان شهر وفات یافت. ابن کثیر او را ابوسعد سمعانى خوانده و او را به عنوان «فقیه شافعى» معرفى کرده است. او در ذیل راویان و شخصیت هاى شیعى، نسبت به شیعیان و عقاید شیعه عداوت و لجاجت اظهار کرده است؛ مثلا در مورد برخى از علماى شیعه نوشته است: «او راستگو (صدوق) است اما شیعه است»، «شخصیت حدیثى او اشکال ندارد اما در تدین و مذهب او چیزى هست (یعنى شیعه است)». با این همه، او محضر برخى از علماى شیعه امامیه، مثل ضیاء الدین فضل الله بن على بن عبیدالله حسنى راوندى (م 560 ق) را درک کرده است.