امام علي(ع) درباره عبرت دانستن زندگانی و شهادت خود می فرماید: «من ديروز يار و همنشين شما بودم و امروز [كه در بستر شهادت افتاده ام] عبرتى براى شما هستم و فردا از شما جدا خواهم شد [و دنيا را وداع مى گويم]». منظور حضرت اين است كه من كه ديروز فاتح خيبر و احزاب و بدر بودم، با گذشت يك روز دگرگون شدم و اكنون با فرق شكافته در بستر شهادت هستم و اين وضع من به شما درس بى وفايى دنيا مى دهد و فردا كه جاى خالى مرا ببينيد، احساس مى كنيد كه دنيا تا چه اندازه بى اعتبار است.

امام علي(ع) در ارتباط با تبعیّت و دفاع خود از پیامبر(ص) می فرماید: «اصحاب و ياران رازدار محمد(ص) به خوبى مى دانند كه من هرگز به معارضه با خدا و پيامبرش برنخاستم، من با جان خود او را يارى كردم، در صحنه هاى نبردى كه شجاعان فرار مى كردند و گام هايشان به عقب بر مى گشت؛ [آری] اين شجاعتى است كه خداوند مرا به آن اكرام فرمود». در روز حديبيّه تنها خليفه دوم نبود كه زبان به اعتراض گشود، گروه هاى ديگرى نيز با وى همراهى كردند؛ ولى در هيچ تاريخى نيامده كه در جايى حضرت علي(ع) نسبت به يكى از كارهاى پيامبر(ص) اعتراض كرده باشد؛ بلكه همه جا تابع آن حضرت و سر بر فرمانش بود.

پيامبر(ص) خواب ديد مسلمانان براى حج وارد مسجد الحرام مى شوند؛ گروهى تصور کردند كه در همان سال اين خواب تحقق مى يابد لذا به سوى مكه حركت كردند ولی مشركان مكه آنها را در حديبيه متوقف كردند که به صلح معروف حديبيه انجاميد. به این خاطر گروهى به ترديد افتادند و حتّى بعضى، از پيامبر(ص) بازخواست كردند كه چرا اين وعده تحقق نيافت؟ پيامبر(ص) فرمود: «من نگفتم امسال تحقق خواهد يافت؛ بلكه گفتم در آينده نزديك». در اين هنگام آيه 27 سوره فتح نازل شد و بر صدق اين رؤيا تأکید كرد.

قرآن در سوره فتح آيات 20 و 21 خبر از دو پيروزى بر دشمنان توأم با غنائم فراوان داده؛ يكى در كوتاه مدّت و ديگرى در دراز مدّت. منظور از غنائمى كه در كوتاه مدّت، نصيب مسلمين مى شود همان غنائم خيبر بود و غنائم دراز مدت، اشاره به فتوحات بزرگ بعد، مانند فتح ايران روم و يمن است، که وصول به آن براى مسلمانان به حسب ظاهر امكان پذير نبود و هنگامى كه در جنگ خندق پيامبر(ص) بشارت فتح ايران و روم و يمن را داد منافقان آن را به باد مسخره گرفتند، چرا كه از نظر اسباب ظاهرى، غير ممكن به نظر مى رسيد.

در آيات 111 و 112 سوره آل عمران سخن از اهل كتاب بخصوص يهود به ميان آمده و در رابطه با آنها چند پيش گوئى را بيان مى كند؛ از جمله: نمی توانند به مسلمانان زیان برسانند با اینکه آن زمان قدرت داشتند؛ در هر جنگی با یاران پیامبر(ص) شکست می خورند؛ هرگز روی پای خود نخواهند ایستاد. سرنوشت یهود حجاز به روشنی تحقق این پیش گویی را نشان می دهد.

«فدك» از دهكده‌هاى آباد خيبر بود كه با شكست يهوديان به پيامبر داده شد و با نزول آيه «فيىء» اين زمين از طرف پيغمبر(ص) به فاطمه(س) بخشيده شد؛ ولى بعد از پيامبر(ص)، خليفه وقت آن را مصادره كرد و از ذواليد كه فاطمه(س) بود مطالبه شاهد و بينه كرد. اين قضيه مورد اتفاق بسيارى از مورخان و مفسران شيعه و اهل سنت است. در دوران‌هاى بعد، هر يك از خلفا كه مى‌خواستند تمايلى به اهل بيت(ع) نشان دهند فدك را باز مى‌گرداندند؛ اما پس از مدتي دوباره آن را تصرف مي كردند! و اين عمل بارها در زمان خلفاى بنى اميه و بنى عباس تكرار شد.

آیه اول درباره عمر نازل شد، آنجا که پیامبر(ص) وقتی می خواست به خیبر برود فردی را به عنوان جانشین انتخاب کرد اما عمر فرد دیگری را پیشنهاد کرد. یا درباره برخی از مسلمانان نازل شد که اعمال را پیش از موقع انجام می دادند  یا آرزو داشتند تا آیاتی راجع به آنها نازل شود. آیه دوم درباره گروهی از قبیله بنی تمیم نازل شد که وقتی وارد مسجد شدند، با سر و صدا و کلمات بی ادبانه پیامبر(ص) را صدا زدند و گفتند: بیا با هم مفاخره کنیم.

یکى از اشرافِ یهود که داراى همسر بود، با زن شوهردارى از بزرگان یهود زنا کرد.  آنها حکم این مساله را از پیامبر(ص) پرسیدند و حکم سنگسار نازل شد، ولى آنها آن را نپذیرفتند. پیامبر(ص) فرمود: این همان حکمى است که در تورات  آمده.  پیامبر(ص) از وجود حکم سنگسار در تورات از ابن صوریا که عالم آنها بود پرسید. او گفت: چنین حکمى در تورات آمده است ولی این حکم در مورد افراد عادی اجرا می شود. بعد پیامبر(ص) فرمود: آن مرد و زن را سنگسار کنند.

این آیات درباره نجاشى نازل شده است. در سال هاى اول بعثت که مسلمانان تحت شکنجه مشرکان بودند، به دستور پیامبر(ص) مسلمانان به سرپرستی جعفر بن ابی طالب به حبشه هجرت کردند. برای برگرداندن مسلمانان، مشرکان نمایندگانی را به حبشه فرستادند. نجاشی بعد از شنیدن سخن  مشرکان و سخنان جعفر که آیاتی از سوره مریم را تلاوت کرد، گفت: مسلمانان در امنیت کامل می توانند در این کشور زندگی کنند.

امام علی(ع) در خطبه 38 نهج البلاغه می فرماید: «زمانی که دیگران سُست و ناتوان شدند من قیام کردم و زمانی که دیگران از ترس یا ضعف سر در لاک خود فرو برده بودند، من گردن کشیدم و زمانى که دیگران زبانشان کُند شده بود، من به سخن آمدم و حقایق را بیان کردم و زمانی که دیگران بر اثر شک و تردید از راه رفتن باز ماندند، من به راه خود ادامه دادم و پیش رفتم؛ مانند کوه ایستادم و هیچ حادثه اى قدرت جابجایى مرا نداشت؛ پاک زیستم و پاک ماندم و هیچ کس نتوانست بر من عیبى بگیرد».