برخى  بین «ذو‌القرنين» كه در قرآن از او به شايستگى ياد شده، با «كورش كبير» فرمانرواى ايران فرق قائل شده‌اند؛ چراکه قرآن ویژگی ذوالقرنین را مبارزه با شرك و بت‌پرستی و ساختن سدّ در برابر دشمنان معرفی می‌کند؛ لکن سيره سياسى كورش مدارا با پيروان اديان گوناگون و حتّى بت پرستان بوده است. ضمن اینکه در تاریخ سدی به نام کورش ثبت نشده است. لکن مولف محترم بر این عقیده است که ذوالقرنین همان کورش است. ایشان می گوید: «ما در برابر آيات كريمه‌اى از قرآن قرار داريم كه درباره شخصيت تاريخى و بزرگ سخن می‌گوید و پس از جست و جو در تاريخ، چنين شخصيتى را كه آيه بر آن تطبيق كند، نمى‌يابيم مگر كورش كبير كه ويژگی‌هاى ذو‌القرنين، بيشتر بر او قابل انطباق است. پس چه بسا او همان ذو‌القرنين باشد و البته خداوند بر حقيقت امر آگاه‌تر است».

حج حکمت ها، کارکردها و ظرفیت های بسیار متنوعی دارد، مانند: 1. تقویت بعد اخلاقی و دگرگونی های درونی و روحی با خودسازی و جدا شدن انسان از مرزهای زندگی مادی و امتیازات ظاهری و زر و زیور. 2. برجسته شدن بعد سیاسی جامعه مسلمانان و از بین رفتن تعصبات ملی و نژادی آنها با ایستادن همه در صف واحد امت اسلام علیه استعمار. 3. ارتباط قشرهای مختلف مسلمانان از لحاظ فرهنگی و علمی. 4. امکان کم شدن فاصله طبقاتی با تقویت پایه های اقتصادی جهان اسلام و بسیاری برکات دیگر.

امام علي(ع) زمانی که مطلع شدند گروهی از سپاهيان معاويه در موسم حج به سوی مكه حرکت کرده اند و ماموریت دارند علیه ایشان شایعه پراکنی کرده و حتی آنجا را ناامن کنند، طی نامه ای به فرماندارشان در مكه فرمودند: «[معاويه] گروهى را به سوى مراسم حج فرستاده، آنها گروهى كوردل اند که در مقابل حق ناشنوا و نابينا هستند، حق را با باطل مشتبه مى سازند و با دين فروشى به متاع دنيا مى رسند و آخرت را به دنيا مى فروشند. حال كه چنين است با دوراندیشی، صلابت و خیرخواهی با آنان مقابله کن».

درباره اهميت زيارت خانه «كعبه» روايات زيادی وارد شده است. از جمله امام علی(ع) می فرمايد: «خدا را خدا را، كه خانه پروردگارتان را به فراموشى نسپاريد و تا زنده هستيد آن را خالى نگذاريد كه اگر زيارت خانه خدا ترك شود به شما مهلت داده نخواهد شد [و بلاى الهى نازل مى گردد]». در حديث امام صادق(ع) نيز آمده كه فرمود: «اين دين برپاست تا آن زمانى كه كعبه برپا باشد».

در بعضى از روايات از «جمره عقبى» تعبير به «عظمى» شده، لذا ممکن است اين تعبير به خاطر بزرگ بودن ستون موجود در آن محل باشد. از این رو تعبیر به «عظمی» قرینه ای است مبنی بر رمی ستون. لکن در پاسخ می توان گفت: جمره خواه به معنى ستون باشد يا محلّ اجتماع سنگريزه ها، بزرگ و كوچك دارد زيرا هرگاه قطعه زمينى كه سنگ بر آن مى ريزند بزرگتر باشد واژه «عظمى» در آن بكار مى رود و اگر كوچكتر باشد از واژه «صغرى» استفاده مى شود. بنابراين تعبير به «عظمى» در بعضى از روايت تأثيرى در سرنوشت مسأله مورد بحث ندارد.

«شعائر الله» یعنی نشانه های خدا. در قرآن برای این نشانه ها، مصادیقی از مناسک حج ذکر شده، امّا بنابر نظر بسیاری از علما حتی برخی از علمای اهل سنت معنای عام مفهوم «شعائر الله» منحصر در آن مناسک نیست و می تواند شامل همه اعمال و اتفاقاتی گردد که انسان را به یاد عظمت خدا و تقوای قلوب می اندازد. با این توضیح می گوییم بی گمان قیام آزادی خواهانه امام حسین(ع) - قیام آن حضرت نه صرفا بدن و جسم ایشان - علیه دستگاه ظلم اموی و الهام بخشی حرکت ایشان برای آزادگان تاریخ نیز یکی از مصادیق نشانه ها و عظمت خداست و تعظیم کار ایشان از تقواست.

امام حسن(ع)، از چهره‌های برجسته اخلاقی است که رفتار و کردارش روشنگر راه هدایت است. انجام بيست و پنج سفر حج به صورت پیاده از ويژگی های مهم رفتاری اوست. بذل و بخشش در راه خدا، یکی دیگر از ویژگی های اخلاقی آن امام بزرگوار است؛ بطوری كه در طول زندگی خود، سه بار و هر بار نیمی از دارای خود را در راه خدا بخشیده است. ارتباط امام با كوفیانی كه براي حج به حجاز می آمدند، نشانه پذيرش امامت آن حضرت، از سوی آنان است. همچنین پيامبر(ص) در سخنانی ضمن اظهار علاقه به آن حضرت، دیگران را به دوست داشتن ايشان ترغيب می کند.

خداوند می فرمايد: «در حج، آميزش جنسى با همسران، گناه و جدال وجود ندارد». احرام، حالتی فوق العاده معنوى است كه انسان را به سوى قرب خدا مى برد، لذا بسيارى از كارهاى مباح در احرام ممنوع است و بعضى از كارهاى حرام، حرمت مضاعف پیدا می کند. معروف در بين فقها اين است كه منظور از جدال، گفتن «بلى وَاللّه يا گفتن لا وَاللّه» است؛ ولى بعيد نيست مقصود از آن، هر نوع مجادله و ستيزه اى باشد.

اولا: ثواب عمل «واجب» به مراتب بیشتر از ثوابهایی است که به اعمال «مستحب» تعلق می گیرد و اگر کسی به جای واجبات مشغول عمل مستحبی شود، مشمول ثواب های آن نمی گردد.
ثانیا: همه اعمال واجب و مستحب، با هر مقدار از ثواب و فضیلت، مشروط به رعایت «تقوا» شده و قرآن کریم می فرماید: «انَّما يَتَقَبَّلُ اللهُ مِنَ المُتَّقين»؛ ترک واجبات نیز بی تقوایی است.
ثالثا: در بسیاری از روایات بیان کننده چنین ثوابی صریحا ذکر شده که این ثواب منوط به «معرفت» داشتن زائر از شأن و مقام امام(ع) است تا بدینوسیله معلمین واقعی دین شناخته شوند.
رابعا: بر ثواب زیارت امام حسین(ع) و امام رضا(ع) تاکید ویژه شده است؛ چون آنها جایگاه بی بدیلی در احیای اسلام و حفظ هویت دینی و مذهبی شیعیان بواسطه اتفاقات تاریخی معاصرشان دارند.
خامسا: امامان اهل بیت(ع) جایگاه ویژه ای در کسب فیوضات الهی دارند و ایشان مجرای وصول و جریان عنایات الهی هستند؛ از این جهت زیارت آنان یکی از ضروریات ارتباط با خداست.

امام علی(ع) در خطبه 53 نهج البلاغه مى فرمايد: «از شرائط كمال قربانى آن است كه گوشهايش صاف و برافراشته و چشمانش سالم باشد، بنابراين هرگاه گوش و چشمش سالم باشد، قربانى كامل و سالم است». این کار از این جهت است که قربانى كردن يك عبادت است و از باب رعایت ادب و احترام براى تقديم به درگاه پروردگار، شایسته است که بهترين مورد برگزيده شود. همان طور كه نماز خواندن زنان با حجاب كامل، پوشيدن لباسهاى تميز و معطر بودن به هنگام نماز، و ... همه نوعى اداى احترام به پيشگاه حق است.