مـراد از تـنـگـی و سـخـتـي معيشت، فقر و نداري نيست؛ بلكه مراد آن است كه كسي كه خدا را فـراموش كند حتي اگر ثروت بي شمار هم داشته باشد باز آرامش روحي و رواني نخواهد داشت و همواره در پي افزايش ثروت و دلواپس از دست دادن آن، بيماري و ... خواهد بود و روشن است كه با چنين روحيه اي زندگي بسيار تلخ و تنگ خواهد بود. نكته ديگر اينكه منظور از «اعراض» در آیه، روگرداني عمدي و عناد با حقّ بعد از آگاهي و اتمام حجت با ایشان است؛ اما بسياري از مردم اینگونه نیستند. بنابراین، گشايش زندگي آنها به طور عادي و نتيجه تلاش آنها است؛ مگر كساني كه گرفتار سنّت استدراج شده اند و خداوند خواسته كه آنها در دنيا طلبي غوطه ور شوند.

امام علی(ع) درباره اثر سوء «تواضع» در برابر ثروتمندان می فرماید: «كسى كه در برابر ثروتمندى به علّت ثروتش تواضع كند، دو سوم دين خود را از دست داده است». در واقع تواضع در برابر این افراد موجب ذلت تواضع كننده و طغيان ثروتمند می شود تا آنجا كه گويى ديگران را روزى خوار خود می شمارد، که متأسفانه اين رذيله اخلاقى در افراد بسيارى ديده مى شود؛ اما نبايد احترام ثروتمندان مؤمن و صالح را به سبب خدماتشان به نيازمندان و جامعه، مصداق اين حديث دانست؛ چراكه اين كار فضيلت و اداى حقى نسبت به آنهاست.

لازم است بدانیم که ثروت هاى كلان فقط در اختيار ثروتمندان نيست، اموال بيت المال و ثروت هاى دولتى، سرمايه هاى مؤسسات وابسته به دولت، وجوهات شرعيه و ... نيز به وسيله همين بانك ها حفظ و نقل و انتقال مى شود. ضمن اینکه براى نگهدارى از ثروت هاى كوچك و متوسط و نقل و انتقال آنها نيز وجود بانك ها نقش مؤثّرى دارد.

خداوند در قرآن ترک «انفاق» را موجب هلاکت دانسته و می فرماید: «در راه خدا انفاق كنيد؛ و خود را به دست خود، به هلاكت نيفكنيد». در واقع مفسرین هلاکت را ثمره ترک انفاق می دانند. زیرا ترک انفاق سبب ایجاد فاصله طبقاتى در بین ثروتمندان و نيازمندان مى شود، و اين فاصله به تدریج به ناهنجاري ها و شورشهاى اجتماعى مى انجامد و در این شورشها عده اى از ثروتمندان جان خود را از دست مى دهند. بنابراين ترك انفاق توسّط ثروتمندان ممكن است منتهى به هلاكت آنها شود، و لذا براى رهايى از هلاكت لازم است انفاق كنند.

قرآن در سوره «کهف»، پيامبر(ص) را از اطاعت و همنشينى با كسانى كه دل هايشان از ذكر خدا غافل بوده و از هواى نفس پيروى نموده و كارشان به افراط گراييده است، نهى نموده است. آرى! غافلان از ياد خدا، هواپرستند و در راه افراط گام برمى دارند و اگر در مذّمت «غفلت» چيزى جز اين نباشد، كافى است.

«قارون» از خويشاوندان نزديك حضرت موسى(ع) و از چهره هاى سرشناس و ثروتمند بنى اسرائيل و به ظاهر از نخستين مؤمنان به ايشان بود كه آگاهى فراوانى از تورات داشت؛ اما او مثل بسيارى از ثروتمندان خودخواه و از خدا بى خبر، علاقه فراوانى به نمايش دادن ثروت خويش در برابر ديدگان فقراى بنى اسرائيل داشت و به خاطر «بخل» شديدش راضى نبود كسى از ثروت او بهره اى ببرد. هنگامى كه طغيان او فزونى گرفت، خداوند بيش از آن، به او مهلت نداد و با ايجاد زلزله اى او را به همراه تمام ثروتش در كام زمين فرو برد.

جمعى از ثروتمندان و اشراف عرب، به پیامبر(ص) گفتند: اگر افرادی مثل سلمان، ابوذرو... را که بوى آنها مشام انسان را آزار مى دهد، از خود دور سازى، نزد تو خواهیم آمد. آيات فوق نازل شد و به پيامبر(ص) دستور داد كه هرگز تسليم اين سخنان فريبنده تو خالى نشود.

امام علی(ع) در خطبه 23 نهج البلاغه به تشویق ثروتمندان براى کمک به بستگان و خویشاوندان و نیازمندان پرداخته و دلیل آن را به این صورت بیان می دارد که: آن ها در روزهای سخت، بزرگ ترین گروهی هستند که از شما حمایت می کنند و به شما از همه مهربانترند. در ادامه خطبه، امام(ع) به فائده دیگری برای انفاق به مردم اشاره می نماید و آن نام نیکی است که از انسان به یادگار می ماند. 

یکى از موارد اختلاف على(ع) با دشمنان و حتّى با بعضى از دوستانش این بود که آنها مى گفتند تقسیم عادلانه بیت المال هر چند حق است، امّا هماهنگ با مصلحت نیست و باید سردمداران را مقدّم شمرد و از سهم مستضعفان کاست. ولی على (ع) با این که مى دانست این سیاست چه مشکلاتى را براى او به بار خواهد آورد و در بعضى از صحنه ها مایه شکست اوست، باز دست از این برنامه الهى برنداشت و حق را بر مصلحت مقدم نکرد

آيه 22 سوره زخرف از زبان مشرکان چنین بیان می کند: «بلكه آنها مى گويند: ما نياكان خود را بر آيينى يافتيم، و ما نيز به پيروى آنان هدايت يافته ايم». قرآن بلافاصله پيامبر(ص) را مخاطب قرار داده و در آیه 23 مى گويد: اين تقليد كوركورانه و پيروى بى قيد و شرط از عقائد پيشينيان، و اين عذرهاى واهى و بى اساس منحصر به مشركان عرب نيست؛ بلكه «و اين گونه در هيچ شهر و ديارى پيش از تو، انذاركننده اى نفرستاديم مگر اين كه ثروتمندان مست و مغرور آن گفتند: ما پدران خود را بر آيينى يافتيم و به آثار آنان اقتدا مى كنيم».