كسانى كه با قدم گذاشتن در مسیر خيانت، آن را بر امانت ترجيح مى دهند، غالباً به منافع زودگذر مى انديشند؛ زيرا خيانت بسرعت منافعی را به صورت كم يا زياد، در اختيار خيانت كننده قرار مى دهد بى آنكه به زيان هاى هنگفت ناشى از آن بينديشند. اين افراد كه گرفتار حرص، آز و طمع هستند كمتر به عواقب خيانت مى انديشند زيرا منافع زودرس پرده بر چشم و گوش و عقل آنها مى افكند. آنان بر اثر ضعف ايمان و عدم توجه به قدرت لايزال خداوند قادر منان كه روزى را تضمين كرده، و بی توجه به پاداش امانت داران در دنيا و آخرت، چشم بر هم گذارده و با فراموشى همه اين مواهب در دام خيانت گرفتار مى شوند.

امام علی(ع) با سرزنش هایی توام با استدلال خطاب به دنیاپرستان می فرماید: «هرگز محروم شدن از مقدار زيادى از آخرت، شما را غمگين نمى كند، اما از دست رفتن مقدار ناچيزى از متاع دنيا شما را پريشان می سازد، گويى اين جا سراى اقامت هميشگى شماست و متاع دنيا هميشه براى شما باقى مى ماند». اين تفاوت، از دو چيز سرچشمه مى گيرد: يا ايمانها نسبت به آخرت ضعيف است و آن را حلواى نسيه مى دانند، و يا على رغم ايمان به آخرت، آن قدر هوا و هوسها بر آنها چيره شده كه جز لذّات زودگذر و گاه موهوم و خيالى را نمى بينند.

قرآن مجيد تا آن حد به معاقبه و معاتبه نفس اهمّيّت داده كه در آیه 2 سوره قيامت، به نفس «لوّامه» سوگند ياد کرده و مى فرمايد: «وَ لا اُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوّامَةِ»؛ نفس لوّامه همان وجدان بيدارى است كه صاحبش را به هنگام ارتكاب كار خلاف ملامت و سرزنش مى كند، كه اين خود نوعى معاقبه و مجازات خويشتن است. امام علی(ع) نیز فر موده اند: «مَنْ ذَمَّ نَفْسَهُ اَصْلَحَها ...»؛ (آن كس كه نفس خويشتن را مذّمت كند سبب اصلاح آن را فراهم كرده است ...).

«تَقْوى» در اصل از مادّه «وِقايَه» و به معناى محفوظ داشتن روح و نفس است از آنچه بيم مى رود به آن زيان رساند. در لسان شرع آن را به خويشتن دارى در برابر گناه و محرمات اطلاق مى كنند و كمال آن به ترك بعضى از مباحات مشكوك است. برخی نیز آن را به معناى صيانت و بعضى «اتقاءِ» را به معناى امتناع از زشتى ها و هوا و هوس ها تفسير كرده اند.

عصاره تأثير توجه به دنيا و گمراه شدن به وسیله آن، در جوامع روايي مخصوصاً نهج البلاغه، داشتن آرزوهای دور و دراز و پیروی از هوا و هوس بیان شده است. این عوامل موجب می شود که انسان دچار غفلت شده و ياد خدا در زندگی اش کم رنگ شود. امام علي(ع) می فرماید: «آرزوهاي طولاني مايه سهو عقل و نسيان ياد خداست».

عالم «دنيا» كه يك عالم ظلمانى يا نيمه ظلمانى است اجازه آشكار شدن كامل حقائق را نمي دهد؛ اما در قيامت همانند آفتابي كه طلوع كند همه چيز آشكار و برملا مى شود. در دنیا با تمام تلاش و كوشش انبياء و برطرف شدن نسبى اختلافات باز هم اختلاف به طور كامل برطرف نمي شود. اصولا هوا و هوس ها و حب و بغض هایی كه در اين دنيا بر بسيارى از مردم حاكم است بزرگترين حجاب است و تا آنها كنار نروند گامى به سوى وحدت برداشته نخواهد شد اما در قيامت همه اين حجاب ها نابود مى شود و حقايق بدون حجاب آشكار مى گردد.

گناهانى که از انسان سرمى زند به دو موضوع باز مى گردد: ناآگاهى از زشتى عمل، و غلبه شهوات و هوس ها؛ لذا اگر انسانى آگاهى کافى از زشتى عمل داشته باشد، و بر نفس خود کاملا مسلّط باشد، محال است آن عمل زشت از او سرزند. پیامبران به خاطر ارتباطى که با عالم غیب دارند، آگاهى کافى نسبت به مفاسد و زشتی گناهان دارند؛ و از سوى دیگر همین ارتباط نیرومند که در حد مشاهده عالم غیب است، چنان تقوایى در آنها مى آفریند که مى تواند عامل باز دارنده نیرومندى در برابر انگیزه هاى هوا و هوس باشد.

شايد بتوان گفت علت پيدايش گروه غلات در عصر امام هادي(ع) ، امور زير بوده است: 1-كرامت هایى كه از امام مشاهده مى کردند و قادر به توجيه و تحليل صحيح آن نبودند. 2- مى خواستند قيود و حدود و ضوابط اسلامى را زير پا گذاشته طبق ميل و هوسهاى خود رفتار كنند، لذا تمام محرمات را حلال مى شمردند. 3- چشم طمع به اموال مردم دوخته بودند و مى خواستند وجوهى را كه شيعيان به ائمه مى پرداختند به چنگ آورند.

امام علی(ع) برای مقابله با حزب شیطان سه خصوصیت را بیان فرمودند: 1- داشتن بصیرت و آگاهی لازم، 2- پرهیز از هوی و هوس و فریب خویشتن، 3- مراقب وسوسه های شیاطین انس و جن بودن و فریب آنها را نخوردن.

در آیات مختلف قرآن به رابطه «ایمان و تقوا» با «روشن بینى»  اشاره شده است، از جمله در آیه 29 «انفال». رابطه این دو، علاوه بر جنبه هاى معنوى که بعضاً براى ما ناشناخته است، از نظر تحلیل عقلى نیز، قابل درک است، چرا که بزرگترین مانع شناخت و مهمترین حجاب بر قلب آدمى، هوا و هوس است، که به انسان اجازه نمى دهد قضاوت صحیح کند، هنگامى که در پرتو ایمان و تقوا، این گرد و غبارها فرو نشست، انسان حقایق را آنچنان که هست، در مى یابد.