امام علی(ع) درباره دام هاي خطرناك «ابليس» می فرماید: «اى بندگان خدا! از اين دشمن خدا [ابليس] بر حذر باشيد، نكند شما را به بيمارى خويش [كبر و غرور و تعصّب] مبتلا سازد و با نداى خود شما را تحريك كند و لشكريان سواره و پياده اش را فرياد زند و بر ضدّ شما گرد آورد، به جانم سوگند! او تيری خطرناك را براى شما آماده نموده، در كمان گذارده، و با قدرت تا آخرين حدّ كشيده و از مكانى نزديك به سوى شما پرتاب نموده است».

امام علی(ع) در خطبه ای شیطان را سرچشمه بسیاری از مشکلات دانسته و می فرماید: «شيطان راههاى انحرافى را آسان جلوه داده و مى خواهد رشته هاى محكم دين شما را بگشايد و به جاى اتحاد، با تفرقه فتنه برپا سازد». در واقع شيطان بيراهه هاى خطرناك را شاه راه مستقيم جلوه داده، و با روش تساهل و تسامح، مسیر اطاعت الهى را مشكل و خشن می نماید و در هر قدم او را به ترك قوانین و پيمانهاى الهی وادار ساخته و او را بى تفاوت می گرداند.

شیطان با وسائل و راه هاى گوناگونى به اغواى بنى آدم بر مى خیزد. قرآن در آیه 64 سوره اسراء، به چهار بخش مهم و اصولى از این راه ها و وسائل اشاره کرده و به انسان ها مى گوید: از چهار طرف مراقب خویش باشند؛ 1- برنامه هاى تبلیغاتى. 2- استفاده از نیروى نظامى. 3- برنامه هاى اقتصادى و ظاهراً انسانى. 4- برنامه هاى مخرّب روانى.

در سوره های «انعام، نمل و عنکبوت» سخن از «تزیین شیطان» است. در معنای آن بعضی گفته اند: منظور همان وسوسه هاى شيطان است كه زشت را در نظر زيبا مى كند و يا با استفاده از عوامل مختلف خارجى اعمال زشت را زينت مى دهد، همان گونه كه گاهى مواد كشنده را در پوشش هايى از شيرينى قرار مى دهند، و انحرافات بزرگ را در لفافه هايى از قبيل عنوان تمدّن و روشنفكرى و آزاد انديشى و امثال آن مى پوشانند.

همان گونه كه در قرآن مجيد آمده، خداوند مؤمنان را با لشگريانى از فرشتگان مجهّز مى كند و نيروهاى غيبى و معنوى جهان را با آنهایی كه در مسير جهاد نفس و جهاد دشمن پيكار مى كنند، همراه مى سازد. همچنین شيطان هرگز سر زده وارد خانه دل ما نمى شود و اعمال انسان ها است كه زمينه هاى نفوذ شيطان را فراهم مى سازد. ولى به هر حال براى نجات از او راهى جز پناه بردن به ايمان و تقوا و سايه لطف پروردگار و سپردن خويشتن به ذات پاك او نيست.

انسان همواره در معرض هجوم وسوسه شيطان است و شيطان به وسيله نفس، ما را رها نمي‏ كند. لذا خداي سبحان فرمود: «هر وقت اين دشمن به سمت شما آمد، به خدا پناهنده شويد». اگر فكر گناه در شما پيدا شد، بدانيد كه شيطان در صدد هجوم و حمله است. هنگام حمله دشمن بايد به پناهگاه برويد. بايد دانست كه موقع وسوسه شدن، نبايد تنها به صرف گفتن «أعوذ بالله من الشيطان الرّجيم» اكتفا كرد؛ چراكه استعاذه لفظي ولو عبادت است، ولي اثري جز در محور لفظ ندارد؛ بلكه بايد در عمل به خدا پناه برد و او را تنها پناهگاه مورد اعتماد دانست.

منظور از «همزات شیاطین»، وسوسه هاى شیطانى است که در قلب مى افتد؛ چرا که «همزات» جمع «همزه» به معنى دفع و تحریک با شدت است و با توجه به این که شیاطین جمع است، همه شیطان هاى آشکار و پنهان، انس و جن را شامل مى گردد.

در این که منظور از القائات شیطان نسبت به پیامبر(ص) که در آیه 52 سوره حج آمده چیست، نظراتی وجود دارد که مناسبترین آن ها این است: این آیه اشاره به فعالیت هاى شیاطین و وسوسه هاى آنها در برابر برنامه هاى سازنده انبیاء است؛ چرا که آنها همیشه مى خواستند با القائات خود این برنامه ها و تقدیرها را بر هم بزنند، اما خدا مانع از آن مى شد.

امام علی(ع) فرماید که: در مرحله اول، نفوذ شیطان در وجود هر انسانى اختیارى است نه اجبارى. در مرحله دوّم، شیطان نیز انتخابى مى کند و آن این که آنها را به عنوان دامهای خویش برگزیده و در درون سینه هاى آنها تخمگذارى می کند. در مرحله سوم، چشم و گوش و زبان و دست و پاى آنها همه به فرمان شیطان است. در مرحله چهارم، شیطان آنها را بر مرکب لغزشها و گناهان سوار کرده و سخنان فاسد و هزل و باطل را در نظر آنان زینت می بخشد.

امام علی(ع) برای مقابله با حزب شیطان سه خصوصیت را بیان فرمودند: 1- داشتن بصیرت و آگاهی لازم، 2- پرهیز از هوی و هوس و فریب خویشتن، 3- مراقب وسوسه های شیاطین انس و جن بودن و فریب آنها را نخوردن.