معصومین(ع) نسبت به اموال عمومى و سرمايه هاى معنوى و مادى جامعه، حساسیت بسیاری به خرج می دادند؛ زيرا اولا اين اموال به کل افراد جامعه تعلق دارد و همه باید بتوانند عادلانه از آن برخوردار شوند. ثانياً رواج خيانت در این سرمایه ها باعث از هم گسيخته شدن نظام جامعه می شود. برخورد امیر المومنین(ع) با درخواست برادرشان «عقیل» که تقاضای سهم بیشتری از بیت المال کرده بود، بیانگر دقت نظر و حساسیت معصومین(ع) در زمینه سرمایه های عمومی می باشد.

همان گونه كه انسان موظف به امانت داری است، امانت گذار نيز بايد به هوش باشد كه امانت خويش را به دست چه كسى مى سپارد؟ پيامبر(ص) می فرمایند: «كسى كه امانت خويش را به غير امين بسپارد، خدا ضامن حفظ آن نيست؛ زيرا خدا او را از سپردن امانت به چنين كسى نهى كرده است». همچنين امام باقر(ع) می فرمایند: «كسى كه فرد غير امين را امين بشمرد مال خود را ضايع کرده و حجتى در برابر پروردگار ندارد». بنابراين مديران جامعه اسلامى نباید پست ها و مقامات مختلف حكومت را به افراد خائن بسپارند.

اجتماع بر اساس تعاون و همكارى بنا نهاده شده است تا امکان بهره گيرى هر چه بيشتر از مواهب حيات فراهم شود؛ در این راستا، مسأله اعتماد نقش اصلى را ايفا مى كند، چرا كه در صورت فقدان اعتماد متقابل، بسیاری از نیروهایی که می تواند در جهت رشد و شکوفایی صرف شود، در پيشگيرى از خطر خیانت بکار خواهد رفت؛ و از آنجا که امانت داری و صداقت، پایه و اساس اين اعتماد می باشد، در فرامین تمام اولیاء الهی به این مسأله پرداخته شده است. اهل بیت(ع) امانت داری را موجب افزایش ثروت، رونق کسب، جلب محبت و دوستى دانسته اند.

كسانى كه با قدم گذاشتن در مسیر خيانت، آن را بر امانت ترجيح مى دهند، غالباً به منافع زودگذر مى انديشند؛ زيرا خيانت بسرعت منافعی را به صورت كم يا زياد، در اختيار خيانت كننده قرار مى دهد بى آنكه به زيان هاى هنگفت ناشى از آن بينديشند. اين افراد كه گرفتار حرص، آز و طمع هستند كمتر به عواقب خيانت مى انديشند زيرا منافع زودرس پرده بر چشم و گوش و عقل آنها مى افكند. آنان بر اثر ضعف ايمان و عدم توجه به قدرت لايزال خداوند قادر منان كه روزى را تضمين كرده، و بی توجه به پاداش امانت داران در دنيا و آخرت، چشم بر هم گذارده و با فراموشى همه اين مواهب در دام خيانت گرفتار مى شوند.

«امانتداری» از ايمان به پروردگار عالم، و از علم به قدرت و اعتماد به وعده هاى پروردگار سرچشمه مى گيرد، امانت داری زائيده عقل، درايت و توجه به عاقبت امور و نتايج كارها است. امانت داری دليل بر واقع بينى انسان، و رهايى او از چنگال اوهام و پندارهاى هوس آلود است. امانت داری از شخصيت والاى انسان سرچشمه مى گيرد، چرا كه حاضر نمى شود خود را به مال و مقام و مواهب زودگذرى بفروشد كه از طريق خيانت حاصل مى شود. و در يك كلمه، امانت مولود فهم و شعور، عقل و ايمان، و اخلاص و شخصيت است.

پرورش روح امانت داری و پیشگیری از خیانت، در سايه تقويت ايمان امكان پذير است؛ زيرا با اعتقاد و اطمینان به رازقيّت خداوند، کمبودی احساس نمی شود، تا به خیانت منجر شود. از سویی توجه به عواقب معنوی و مادی خيانت، يکي از اسباب پيشگيري از آن است. اميرمؤمنان على(ع) می فرماید: «سر رشته كفر خيانت است». پيامبر اکرم(ص) می فرمایند: «اگر خیانت در خانه اى وارد شود، آن را ويران کرده و بركات الهى آن را آباد نخواهد كرد». بديهى است، خیانت درجامعه نیز آن را ويران کرده و از بركت خالى مى کند.

قرآن در خصوص ادای امانت می فرماید: «امانت ها را به صاحبان آنها برسانيد». هم چنين در خصوص امانت هاي مالي مي فرمايد: «كسى كه امين شمرده شده، باید امانت را بپردازد و باید از خدا پروا داشته باشد». تعبير به امانت، ممكن است اشاره به وام های بدون سند و يا اموالى باشد كه به عنوان رهن سپرده مى شود و یا اشاره به هر دو باشد، لکن در هر صورت، دلالت روشنى بر لزوم احترام امانت دارد.

خداوند در قرآن می فرماید: «امانتی که آسمان ها، زمين و كوه ها از حمل آن اِبا كرده و از آن هراس داشتند، انسان آن را بر دوش كشيد». مفسران اين امانت را تعهّد و مسئوليت در برابر خدا و خلق و خویشتن دانسته اند، كه پذیرفتن آن بدون داشتن عقل، آزادى و اراده ميسّر نيست، اما گروه عظیمی از انسانها با خيانت در این امانت بر خویش ستم کرده و خود را به پستی و ذلّت كشانیده اند. آری اين آيه خيانت در امانت توسط انسان را ناشى از ظلم و جهل او دانسته است.

سخنان معصومين(ع) در موضوع امانتداری، نشان از اهميت آن دارد، حفظ امانت جزء مهم ترین تعالیم همه ادیان، اساس اسلام و نشانه ایمان دانسته شده، که سبب جلب روزی، اعتماد مردم و سلامت دین و دنیا می شود. پيامبر(ص) در لحظات آخر عمر، به امام علی(ع) فرمودند: «امانت را چه مربوط به شخص نيكوكار و چه بدكار، كم باشد يا زياد، حتى در نخ و سوزن به صاحبش برسان»، آن حضرت در حدیث دیگری می فرمایند: «كسى كه امانت را رعايت نمى كند ايمان ندارد». اين روايات حاکی از جايگاه امانتداری در بين آموزه های اسلامى می باشد.

واژه «امانت» همواره تداعی کننده امانت های مادی است؛ لکن در آيات و روايات مفهوم گسترده اى داشته و شامل تمام مواهب الهى می شود. مانند: ولایت و امانتی که آسمان و زمين تاب پذيرش آن را نداشتند، اما انسان به تنهايی آن را به دوش کشيد. امام صادق(ع) می فرمايد: «هنگام آفرينش معصومين(ع) خداوند، ولايت آنان در نزد خلق امانت گذاشته است». علاوه بر این با توجه به آثار امانت و خیانت، نمى توان گستره آن دو را اختصاص به امانت و خيانت های مادی دانست.