به چند دليل تشخيص مكّي و مدني بودن سوره ها ضرورت دارد: 1. به خاطر شناخت تاريخ و مخصوصا تسلسل آيات و سور و تدريجى بودن نزول آنها. 2. به خاطر نقش اساسي در استدلال و استنباطِ احكام. 3 به خاطر مدني بودن بيشتر آياتِ مورد استناد در استدلالات كلامى و عدم مدرك قرار گرفتن آیات مکّي. 4. به خاطر حلّ و فصل بسيارى از مسائل قرآني.

در روایات، بحث های گسترده ای در زمینه «مزاح» وجود دارد؛ بعضی از روایات به آن توصیه کرده و بعضی بشدت از آن نهى کرده اند. در جمع اين روايات بايد گفت: مزاح، امرى بسيار ظریف و دقیق است؛ چون همانطور که جزئی از حسن خلق محسوب می شود، با خروج از اعتدال، آثار ويرانگر و مخرّبی دارد. مزاح، اگر در حد اعتدال و صرفاً براى شادى قلب مؤمنین باشد و تمام جهات شرعى در آن رعايت گردد، مورد رضاى خداوند است؛ اما اگر به قصد انتقام جويى، بردن آبروى اشخاص، كينه توزى و ... باشد، بسيار زشت و ناجوانمردانه است.

امام علي(ع) با اشاره به خطرات تبعيت از «هوی پرستی» می فرماید: «چه بسا عقل ها كه در چنگالِ هوی و هوس هاى حاكم بر آنها اسيرند». در واقع خداوند دو نيرو به انسان بخشيده؛ نيروى عقل كه راه و چاه را مى شناسد و ديگرى انگيزه هاى مختلف نفسانى، مانند علاقه جنسى يا علاقه به ثروت و مقام، كه در حد اعتدال ضرورى است؛ اما هنگام طغیان، عقل را به اسارت خود گرفته به گونه اى كه گاه واضح ترين مسائل را تشخیص نمی دهد، به همين خاطر است كه حضرت می فرماید: «غلبه هواى نفس هم دين و هم عقل انسان را فاسد مى كند».

از روايات متعدّدى استفاده مى شود كه يكى از نشانه هاى سعادت و خوشبختی انسان، داشتن خانه وسيع است؛ البته مفهوم اين روايات رها کردن خطّ اعتدال و روی آوردن به اسراف نیست؛ بلكه اشاره به اين است كه در هنگام فراهم بودن امكانات، نبايد مانند افراد تنبل و بى همّت به خانه هاى تنگ و تاريك كه روح انسان را آزار مى دهد، قناعت كرد. اضافه بر اين، خانه هاى كوچك، بهانه مناسبى براى ترك صله رحم و دعوت نكردن از مهمان است.

«فاحشه» از ماده فحش، در اصل به معنى هر كارى است كه از حد اعتدال خارج شده باشد؛ بنابراين، این واژه شامل تمام منكرات و كارهاى بسيار زشت و قبيح مى شود، هر چند در قرآن مجيد يا در محاورات روزمرّه، در بسيارى از موارد در خصوص انحرافات جنسى و آلودگى هاى ناموسى به كار مى رود، ولى اين مانع از عموميّت واژه فاحشه و فحشاء نيست.

در آیات سوره لقمان، سفارش های «لقمان حكيم» به فرزندش نقل شده كه در آن بر این نکات تأكيد می کند که: با بى اعتنايى از مردم روى مگردان، مغرورانه بر روى زمين راه نرو، بلکه در راه رفتن اعتدال را رعايت كن و با صدای ملایم و آرام سخن بگو. اين سفارش ها بخش مهمى از حسن خلق را تشکیل می دهد، و آميزه اى از خوش رويى، تواضع و نرمش است، که در سخن و رفتار قابل انعکاس است. اینکه خداوند سخن اين مرد حكيم را در لابلاى كلمات خود بيان فرموده، نشان دهنده ارزش بالای آن است.

فوائد «کم خوری» عبارت است از: 1. موجب سلامتى و اعتدال جسمى و روحى مى شود. 2. مايه بيدارى و استفاده از فرصتها است. 3. موجب صفاى روح و نشاط روان است. 4. زاينده حكمت و دانش در قلب است. 5. موجب عدم اسراف و تبذير است. 6. سبب توفيق در انجام عبادات است. 7. اشتياق و علاقه ملائكه را به دنبال دارد. 8. موجب تداوم حياتِ قلب است. 9. موجب ورود به مقامات عالى است. 10. موجب رقّت قلب و تأثير موعظه در آن مى گردد. 11. مايه نزول رحمت خداوند می شود. 12. مايه انديشه و فكر مستقيم و صحيح مى گردد و ...

خداوند در سوره «اسراء»، پیامبر(ص) را از افراط و تفریط در انفاق نهی کرده است؛ انسان در انفاق از اموال شخصی و یا حتی از بیت المال، همانطور که نباید بُخل بورزد، نباید زیاده روی و افراط نماید به طورى كه مورد ملامت دشمنان قرار گرفته و از ادامه كار و فعاليت و سامان دادن به زندگى خود وا بماند؛ بلكه بهترين روش اين است كه پوينده راه اعتدال باشد.

«اعتدال» اصلى است كه بر تمام تعليمات اسلامى حاكم است و يك مسلمان بايد در عقيده، برنامه هاى اجتماعى، عبادت، اقتصاد و ديگر برنامه‌ها، آن را رعايت كند. بنابراين انسان نمى تواند موجودي يك بعدى باشد؛ بلكه بايد متفكر، باايمان و همه جانبه باشد.

امام علی(ع) در تبیین موارد لزوم سکوت و سخن گفتن می فرماید: «خاموش ماندن از گفتار حكمت آميز مانند سخن گفتن نابخردانه فايده اى ندارد»، دانشمندان درباره این که سكوت بهتر است يا سخن گفتن، بحث هاى مختلفى كرده اند، گروهى با در نظر گرفتن گناهان ناشی از سخن گفتن، دستور به سكوت داده اند. عده اى نیز با در نظر گرفتن فوايد سخن گفتن، به آن توصيه مى كنند؛ ولى حق همان است كه امام(ع) فرمود. آنجا كه انسان، حكيمانه سخن بگويد فضيلت است و ترك آن رذيلت و آنجا كه انسان جاهلانه سخن بگويد رذيلت است و ترك آن فضيلت.