امام علي(ع) با اشاره به خطرات تبعيت از «هوی پرستی» می فرماید: «چه بسا عقل ها كه در چنگالِ هوی و هوس هاى حاكم بر آنها اسيرند». در واقع خداوند دو نيرو به انسان بخشيده؛ نيروى عقل كه راه و چاه را مى شناسد و ديگرى انگيزه هاى مختلف نفسانى، مانند علاقه جنسى يا علاقه به ثروت و مقام، كه در حد اعتدال ضرورى است؛ اما هنگام طغیان، عقل را به اسارت خود گرفته به گونه اى كه گاه واضح ترين مسائل را تشخیص نمی دهد، به همين خاطر است كه حضرت می فرماید: «غلبه هواى نفس هم دين و هم عقل انسان را فاسد مى كند».

همان گونه که دلائل عقلى و منطقی به انسان جهت مى دهد، در درون جان او نیز امیال و جاذبه هایى وجود دارد که گاهى آگاهانه (فطرتها) و گاه ناخودآگاه (غرایز)، براى او تعیین جهت مى کند و فلسفه وجودى آنها این است که، در مسائل حیاتى، انسان همیشه نمى تواند به انتظار عقل بنشیند؛ اگر انسان می خواست براى خوردن غذا، یا آمیزش جنسى، از منطق «لزوم بدل ما یتحلل» و یا «لزوم تداوم نسل از طریق توالد و تناسل»، الهام بگیرد، باید مدت ها پیش از این، نسل او منقرض شده باشد.