آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

در آیات سوره لقمان، سفارش های «لقمان حكيم» به فرزندش نقل شده كه در آن بر این نکات تأكيد می کند که: با بى اعتنايى از مردم روى مگردان، مغرورانه بر روى زمين راه نرو، بلکه در راه رفتن اعتدال را رعايت كن و با صدای ملایم و آرام سخن بگو. اين سفارش ها بخش مهمى از حسن خلق را تشکیل می دهد، و آميزه اى از خوش رويى، تواضع و نرمش است، که در سخن و رفتار قابل انعکاس است. اینکه خداوند سخن اين مرد حكيم را در لابلاى كلمات خود بيان فرموده، نشان دهنده ارزش بالای آن است.

در آیات سوره لقمان، سفارش های «لقمان حكيم» به فرزندش نقل شده كه در آن بر چهار نکته تأكيد می کند: نخست می فرماید: «وَلا تُصَعِّرْ خَدَّكَ لِلنّاسِ»؛ (با بى اعتنايى از مردم روى مگردان). سپس مى افزايد: «وَ لا تَمْشِ فِى الاْرْضِ مَرَحاً اِنَّ اللّهَ لا يُحبُّ كُلَّ مُخْتال فَخُور»(1)؛ (و مغرورانه بر روى زمين راه مرو كه خداوند هيچ متكبر مغرورى را دوست نمى دارد). و در سومين و چهارمين توصیه مى گويد: «وَ اقْصِد فى مَشْيكَ وَ اغْضُضْ مِنْ صَوْتِكَ اِنَّ اَنْكَرَ الاْصْواتِ لَصَوْتُ الْحَميرِ»(2)؛ (در راه رفتن اعتدال را رعايت كن و از اوج صداى خود بكاه و فرياد نزن كه زشت ترين صداها صداى خران است).

اين سفارش ها كه غالباً در رابطه با برخورد با ديگران است، بخش مهمى از حسن خلق را تشکیل می دهد، كه آميزه اى است از خوش رويى، تواضع و نرمش، که در سخن و رفتار قابل انعکاس است. خداوند سخن اين مرد حكيم را چنان با ارزش دانسته كه در لابلاى كلمات خود آن را بيان فرموده است.
«تُصَعِّر» از ماده «صَعَر» (بر وزن خطر) در اصل نوعى بيمارى است كه به شتر دست داده و گردن خود را كج مى كند. این واژه به مرور در مورد هر گونه روى گردانى استفاده شده است، اين تعبير ممكن است بيانگر اين معنى باشد كه بدخلقى يك نوع بيمارى است. و جالب اين كه نهى از اين كار تنها در مورد مؤمنان نيست بلكه در مورد همه انسانها است، این آیه مى فرمايد: «وَلا تُصَعِّرْ خَدَّكَ لِلنّاسِ». از سویی، قرار گرفتن اين رذيله در كنار تكبر و افراط در بلند سخن گفتن، نشان از رذيله اى دارد كه سبب تنفّر همه مردم مى شود. امام صادق(عليه السلام) در تفسير جمله «وَلا تُصَعِّرْ خَدَّكَ لِلنّاسِ» می فرمایند: «صورتت را از مردم بر مگردان و از كسى كه با تو سخن مى گويد به عنوان توهين و استخفاف صورت بر متاب».(3)،(4)