طرح تاريخی «ابويوسف» به پيشنهاد هارون الرشيد، درباره چگونگى رفتار با زندانيان از نظر اسلام و فقه اسلامى تهيه شد. در اين طرح مطالبی درباره تامين تغذيه زندانيان فقير از محل زكات، خوشرفتاري با اسيران مشرك، تهيه لباس تابستانی و زمستانی براي زندانی، دادن مخارج هر زندانی به دست خودش، جلوگيری از به نمايش گذاشتن آنها براي ترحم مردم، تهيه وسايل غسل و كفن براي زندانی فقير فوت شده و اجرای سريع تر حدود و تعزير اسلامی و مجازات خطاكاران در حد مجاز آمده است.

آميخته بودن مساله امامت با بحث حكومت و زعامت مسلمين مطلبى نيست كه قابل شك و ترديد باشد؛ زيرا در همه جا آثار آميزش اين دو به چشم مى خورد. اين امر در آيات و روايات اسلامى و در تاريخ زندگى شخص پيامبر(ص) و پيشوايان بزرگ دين و در طبيعت احكام اسلام به وضوح ديده مى شود.

امام هفتم(ع) به دلیل حلم در برابر معاندان و فروبردن خشم خود در مقابل دشمنان به «کاظم» ملقب شدند. ايشان در میان شخصیّت های علوی زمان خود، منحصر به فرد بودند و از نظر علم، تقوا، زهد و عبادت سرآمد روزگار خود بودند. امام كاظم(ع) عابد ترین و سخی ترین و باشخصیّت ترین اهل زمان خود و حافظ ‌ترین مردم نسبت به کتاب خدا بودند. حضرت سال های متمادی در زندان به عبادت خدا مشغول بودند و همين حالات، بسیاری از زندان بانان را تحت تأثیر خود قرار داد به طوری که حاضر به سخت گيري درباره ايشان نبودند ... .

هارون در ابتداي حكومت خود نسبت به امام كاظم(ع) سختگیری چنداني نشان نمی داد؛ ولی به مرور زمان، حضرت را تحت فشار قرار داد تا جائي كه امام(ع) را دو بار به زندان انداخت و در مرتبه دوم چهار سال طول كشيد. هارون از اين كه شیعیان به امامت امام كاظم(ع) اعتقاد داشتند هراس داشت و سعايت برخی از نزدیکان امام(ع) نزد او و كينه شخصی «یحیی بن خالد برمکی» نسبت به امام(ع) همه دست به دست هم دادند تا هارون دستور قتل امام كاظم(ع) را در زندان صادر كرد.

مبارزه امام كاظم(ع) با حكومت عباسی از نوع مبارزه منفی بود كه باعث عدم مشروعیّت حكومت می شد؛ به عنوان نمونه امام(ع) از اجاره شتران صفوان به هارون براي سفر حج گلايه كردند و صفوان نيز همه شترانش را يك جا ‌فروخت. همچنین حضرت ضمن تاييد و اصرار به ماندن «علی بن یقطین» در دستگاه عباسي، از وی ‌خواست تا در حل مشكل شیعیان بكوشد. مبارزه با علمای فاسد درباری كه باعث مقبولیت حکومت شده بودند از ديگر اقدامات امام هفتم(ع) بود.

بنی عباس برای مقابله با نفوذ علويان علاوه بر سرکوبی آنان، با تبلیغات زهرآگین شخصیّت علمی علویان را نزد مردم نشانه گرفته‌ بودند. عباسيان تبليغ می ‌كردند كه علويان سایر مردم را عبد و برده خود می ‌دانند. امام رضا(ع) در پاسخ به اين شبهه به «ابا صلت» فرمودند: «اگر همه مردم برده ما بودند، پس آنها را به چه کسی می فروخیيم؟». از سویی جعل حدیث و نسبت دادن آن به ائمه(ع) و روايات غلوآميز باعث تخریب شخصیّت آنان در بین مردم و تكفير شیعیان می شد. طبیعی است که این گونه شایعات بی اساس، عدّه ای از مردم ساده لوح را به دوری از علويان وا می داشت.

او در وصیتش مى گوید: اى فرزندم! او امام مردم و حجت خدا بر خلق، و خلیفه او بر بندگان است. به طور حتم او از من و تمام خلق به جانشینى رسول خدا(ص) سزاوارتر است هرچند اگر او در خلافت با من منازعه کند چشمانش را از حدقه بیرون خواهم آورد. اى فرزندم! این شخص وارث علم پیامبران است. این شخص موسى بن جعفر است. اگر علم صحیح مى خواهى نزد او خواهى یافت.

عباسيان در ابتدا شعار دفاع از علويان و اهل بيت(ع) دادند ولى بعد از قدرت یافتن، در مقابل علويان و اهل بيت(ع) ايستادند، زيرا عمده خطر را براى دولتشان همين علويان مي ديدند؛ سفاح هر کجا آنان را مى يافت به قتل مى رساند، منصور اعتراف نمود که من هزار نفر يا بيشتر از ذريه فاطمه(ع) را به قتل رسانده ام، هادى عباسى ارزاق آنان را قطع کرد، هارون الرشيد کسى بود که درصدد محو آثار نبوت بود، او در کشتن و شکنجه بزرگان آل على(ع) از خدا خوف و ترسى نداشت و ...

حضرت معصومه(س) دختر امام کاظم(ع) جایگاه معنوی و علمی بسیار بالایی دارند و در قیامت شیعیان را شفاعت می کنند. ایشان به دلیل فشاری که بر اطرافیان امام کاظم(ع) وجود داشت ازدواج نکرد و در سال 201 هـ ق، به قصد ديدار برادر به سوى خراسان حركت كرد. وقتی به ساوه رسيد بيمار شد و پس از عزیمت به قم از دنیا رفت. بر اساس روایات وارده، زیارت قبر مبارکشان دارای ثواب فراوانی می باشد. مزار او در قم برکات فراوانی برای این شهر داشته است؛ از جمله آنها شکل گیری حوزه علمیه قم می باشد.

امام علي(ع) با اشاره به خطرات تبعيت از «هوی پرستی» می فرماید: «چه بسا عقل ها كه در چنگالِ هوی و هوس هاى حاكم بر آنها اسيرند». در واقع خداوند دو نيرو به انسان بخشيده؛ نيروى عقل كه راه و چاه را مى شناسد و ديگرى انگيزه هاى مختلف نفسانى، مانند علاقه جنسى يا علاقه به ثروت و مقام، كه در حد اعتدال ضرورى است؛ اما هنگام طغیان، عقل را به اسارت خود گرفته به گونه اى كه گاه واضح ترين مسائل را تشخیص نمی دهد، به همين خاطر است كه حضرت می فرماید: «غلبه هواى نفس هم دين و هم عقل انسان را فاسد مى كند».