وضعیت «رفاه اقتصادی» در عصر ظهور

وضعيت مردم در عصر ظهور از حيث «رفاه اقتصادى» چگونه است؟

یکی از برنامه هاي امام زمان(عج)، بعد از اجرای عدالت، «رفاه اقتصادی» جامعه می باشد؛ زیرا اجراى عدالت براى از بین بردن روابط ظالمانه و غاصبانه است تا قدرتمندان حق ضعيفان را نخورند و آنان را محروم نسازند. امام باقر(ع) می فرماید: «براى او [قائم ما] گنج ها آشكار مى گردد ...».

محدودیت های اسلام در فعالیت های «اقتصادی» افراد

اسلام در فعالیت های «اقتصادی» افراد چه محدودیت هایی را قائل شده است؟

اسلام با طرح محدودیت های اخلاقی و اجتماعی در فعالیت های «اقتصادی»، از آزادی عمل انسان هنگام تعارض با سعادت فرد و اجتماع می کاهد. محدودیت هایی مانند: 1- در اسلام، ارزش اقتصادی هر انسان به دانش او بستگی دارد از این رو علاوه بر کمیت، کیفیت کار نیز ملاک ارزش گزاری است. 2- در اسلام تنها کار مفید سبب علقه «مالکیت» و تعلق حق می شود. 3- اسلام با توصیه به گردش صحیح پول، از احتکار و رباخواری نهی می کند. 4- اسلام با پی ریزی اصولی مانند انفاق، زکات و خمس، شمانع تمرکز ثروت در دست فرد یا گروه خاصی می شود.

شمول خمس، در غیر غنائم جنگی

آیا خمس مخصوص غنائم جنگى است یا سایر در آمدها را نیز شامل مى شود؟

قرآن می فرماید: هرگونه غنیمتى که به دست آورید، خمس آن براى خدا و پیامبر(ص) و... است. غنمیت در قرآن و حدیث و کتب لغت و استعمالات عرب در مورد مطلق دستاورد انسان می باشد، چه از دشمن و یا غیر دشمن بدست آید. و مورد آیه که غنایم جنگى است مخصص نیست بلکه تطبیق مفهوم کلى آن بر یک مورد خاص می باشد.

ربا مصداق «ظلم»

چرا قرآن کریم «ربا» را از مصادیق «ظلم» برشمرده است؟

خداوند در آیه279 سوره بقره، ذیل بحث ربا، می فرماید: «نه ظلم کنید و نه زیر بار ظلم بروید»؛) یعنى اگر ربا بگیرید ظلم کرده اید پس با ربا گرفتن ظلم نکنید. هم چنین امام رضا(ع) مى فرمايند: «به خاطر اينكه ربا منشأ فساد و ظلم است، حرام شده است». در واقع تمام افرادى كه در جامعه فعاليّت اقتصادى دارند هم سود می برند و هم زيان؛ اما در این میان رباخواران تنها و تنها سود مى برند، بى آن كه كار مفيدى انجام دهند؛ و این يكى از عوامل ایجاد فاصله طبقاتى و منشأ فساد و ظلم است.

متعلق «خمس» در روایات اهل سنت

آیا در روایات اهل سنت، «خمس» به غیر غنائم جنگی نیز تعلق گرفته است؟

در روايات اهل سنت، «خمس» در غير غنائم جنگي هم بکار برده شده و در كتب مهمي مانند: صحيح مسلم، صحيح بخارى، سنن بيهقي، اسدالغابة و ... آمده است. در «سنن بيهقى» آمده كه پيغمبر اكرم(ص) فرمود: «در ركاز خمس است، كسى از حاضران گفت: منظور از ركاز چيست؟ پيامبر فرمود: معادن طلا و نقره است كه خداوند در زمين از روز نخست آفريده است». به نقل انس بن مالك: «در خدمت پيامبر(ص) بوديم، يكى از دوستان وارد ويرانه اى شد و گنجى از طلا يافت كه حدود دويست درهم وزن داشت، پيامبر فرمود: اين ركاز است و در آن خمس واجب مى شود».

دریافت «خمس» در صدر اسلام

آیا در صدر اسلام از مردم «خمس» گرفته می شد؟

در پاسخ به اين سؤال كه آیا در صدر اسلام از مردم خمس گرفته می شد؟ بايد گفت: اگر منظور از صدر اسلام، زمان ائمّه(ع) باشد، جواب مثبت است؛ زيرا بسيارى از ائمه(ع) در عصر خود خمس درآمد انواع كسبها را مى گرفتند و حتّى وكلايي برای این کار معين نمودند و اگر منظور از صدر اسلام، خصوص زمان پيامبر(ص) و امام علي(ع) باشد، بايد گفت كه غير از غنائم جنگى، از معادن و گنجها و همچنين غوص (جواهراتى كه بوسيله غوّاصى از درياها بيرون آورده مى شود) در عصر آنها خمس گرفته شده است.

ثروت قارون

قارون ثروت عظیمش را از کجا بدست آورده بود؟

قارون هم نماینده فرعون در بنی اسرائیل بود و فرعون از طریق او آنان را استثمار کرده بود و هم خزانه دار گنج های فرعون بود؛ لذا با نابودی فرعونیان، آن ثروت عظیم به دست قارون افتاد. او بعد از پیروزی موسی(ع) اظهار ایمان کرد اما وقتی از تصمیم حضرت موسی(ع) برای گرفتن زکات مطلع شد، مخالفت کرد و به عذاب الهی دچار شد.

شأن نزول آیات (12 ـ 14) سوره «هود»

شأن نزول آیات (12 ـ 14) سوره «هود» چه می باشد؟

این آیات در پاسخ به رؤساى کفار مکّه نازل شد که به پیامبر(ص) گفتند: اگر تو پیامبر خدا هستى، کوه هاى مکّه را براى ما طلا کن یا فرشتگانی بفرست تا تو را تصدیق کنند.  یا در پاسخ به مخالفان پیامبر(ص) می باشد که وقتی پیامبر(ص) به على(ع) فرمود: من از خدا خواسته ام میان من و تو برادرى بر قرار سازد و تو را وصى من کند. گفتند: چرا از خدا نخواست فرشته اى براى یارى او بر دشمنان بفرستد یا گنجی که او را از فقر نجات دهد.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

قالَ رَسُولُ اللّهِ صلّى اللّه عليه و آله :

مرحبا بک يا ابا عبدالله ! يا زين السموات و الارضين.

آفرين بر تو اى ابا عبدالله ! اى زينت آسمان ها و زمين ها!

بحار الانوار 36/204