دین و مذهب هرگز دعا را جانشين اسباب و علل قرار نداده، بلكه آن را چيزى مافوق آنها قرار داده؛ یعنی همان جا كه هيچ راه و وسيله ديگرى جز دعا برای شخص وجود ندارد و تنها روزنه اميد استمداد از نيرويى مافوق، نيروى لايزال مبدأ جهان هستى است. در این صورت مفهوم دعا درخواست فراهم شدن اسباب و عواملى است كه از دايره قدرت انسان بيرون باشد از كسى كه قدرتش بى پايان و هر امر ممكنى براى او آسان است.
ضمن اینکه دعا تنها الفاظ و به اصطلاح لقلقه لسان نيست؛ بلكه يك نوع آمادگى روحى و شايستگى معنوى و خودسازى است كه مى تواند در سلسله علل قرار گيرد و علّت ناقصه اى را كامل كند؛ زيرا فضل بى پايان خدا به اندازه شايستگيها و لياقتها به افراد مى رسد و بنابراين كسب شايستگى و لياقت مى تواند منشأ فضل و فيض تازه اى گردد.

اولین راهکار درمان رذيله انتقام جويى و رسیدن به فضيلت عفو و گذشت، تفكر درباره پيامدهاى اين دو صفت می باشد. انسان با مشاهده برکات عفو و گذشت در دنيا و آخرت و مقایسه آن با آثار و خطرات انتقام جویی براى جان، مال، آبرو و بنیان زندگى خویش، به يقين عفو و گذشت را بر انتقام جويى ترجيح می دهد. و این فضیلت آرام آرام به ملكه اخلاقى او تبدیل می شود. از سویی با شناخت ريشه هاى انتقام جويى و تلاش برای نابودی آنها، انتقام جويى، جاى خود را به عفو و گذشت خواهد داد.

«جدال غیر احسن»، ایمان و تقوای انسان را در معرض خطر قرار می دهد. لذا بر مبتلایان این رذیله لازم است براى نجات از خطرات ناشى از آن دست به كار شوند. سکوت، نخستين راهکار و عامل مسکّن است. بررسي آثار شوم اين رذيله و تلاش برای دوری از انگیزه های آن مانند تكبر و حسد و ...، از ديگر طرق درمان می باشد. دورى از همنشینی با افراد لجوج، نیز یکی ديگر راه های درمان است، امام علي(ع) می فرمايند: «همنشين آدم جاهل، بايد آماده جدال و مراء باشد». البته تصميم بر ترك جدال، پيش از همه اين امور لازم می باشد.

نخستين شیوه در درمان سوء ظن، انديشه در پيامدهای شوم آن است. سوء ظن اعتماد جامعه را از بين برده و آرامش آن را بر هم مى زند و سبب ظلم انسان ها در حق يکديگر می شود. علاوه بر این باید عوامل موثر در ایجاد آن را نیز از بین برد، مانند: دوری از افراد و محيط هاى فاسد، از بین بردن حسد، کینه توزی و ... همچنین می توان با توجيه صحيح اعمال دیگران، پرهيز از تجسس در زندگی خصوصی افراد، بی اعتنايی به بدگمانی و توجه به مجازات هاى الهى و آثار سوء معنوى اين رذيله اخلاقى، آن را در وجود خود از بین برد.

افشای اسرار افراد، سبب از دست رفتن آبرو و اعتبار آنها در جامعه می شود؛ و افشای اسرار جامعه و مذهب، کشور و پیروان مذهب را به خطر انداخته و سبب ریخته شدن خون بی گناهان می شود. توجه به کیفر الهی و پیامدهای افشاى اسرار، می تواند سدی در برابر اين رذيله باشد. خشكانيدن ريشه هاى اين رذيله، يعنى جهل و حسد و كينه توزى و مانند آن راه مهم ديگرى براى درمان است. همچنین اگر فاش کننده بداند که افشاى اسرار، سبب زيان هايى می شود، و او به عنوان مسبب، ضامن آنها است، توجه بیشتری به حفظ آن اسرار خواهد کرد.

با توجه به اين كه غضب، پيامدهاى بسيار خطرناكى دارد، تلاش براى درمان آن ضروری است؛ برای این کار بايد در آثار و عواقب آن انديشید و مرتب به خود تلقين كرد كه غضب آتشى است كه ممكن است خرمن ايمان و سعادت و هستى انسان را بسوزاند. غضب موجب گرفتن تصمیم های نسنجیده و در نتیجه پشیمانی می گردد. یکی دیگر از راهکار های مقابله با خشم، یاد خدا است؛ گفتن «اَعُوْذُ بِاللّهِ مِنَ الشَّيْطانِ الرَّجِيْمِ» و «لا حَوُلَ وَ لا قُوَّةَ اِلاّ بِاللّه الْعَلِىَّ الْعَظِيمِ» در روایات توصیه شده است. تغيير دادن حالت و مکان نیز يكى ديگر از طرق رفع غضب است.

برخی از راهکارهای درمان ناسپاسی و تقویت روح شکرگزاری در انسان عبارتند از: 1- افزایش تفکر و شناخت انواع نعمت های ظاهری و باطنی خداوند، که سبب تقویت حس شکرگزاری در انسان می شود. 2- دقت در روند زندگی افرادی که در سطح پایین تری از انسان قرار دارند. 3- در هر مصیبتی انسان به بدتر از آن هم بیندیشد، و خدا را سپاسگزار باشد که گرفتار بدتر از آن نشده است.

بزرگان اخلاق می گویند: «با تامل در عواقب شوم، و بررسی زندگى گرفتاران سوء خلق و با مشاهده تنفر مردم از آنان، می توان به درمان این رذیله پرداخت». انسان با تمرين حسن خلق، مرور سخنان بزرگان و با سرگرم شدن به عبادت و دوری از محیط های آلوده، مي تواند سوء خلق را درمان نماید. در نهایت، عمل به این دستورات، به همراه اراده قوى براى اصلاح خويش، می تواند راهکار مناسبی برای درمان سوء خلق باشد.

نخستین شیوه درمان دروغ گويی، شناخت ريشه ها و پيامدهای آن است. در اين مسير بايد با تقویت پايه های ايمان و از بین بردن عواملی مانند حسد، بخل و خود کم بینی به درمان دروغ گویی پرداخت. از دیگر راهکارها، پرهیز از دوستان دروغ گو و محيط های آلوده است. همچنین بازخوانی پيامدهاى زيانبار دروغ، همانند تيره روزى، رسوايى در دنيا و آخرت و امثال اینها علاوه بر دقت در آیات و روایاتی که راست گويان را در صف انبياء و هم نشین شهداء قرار می دهد، تأثير مهم و بازدارنده در دروغ گویی دارد.

برای درمان «پيمان شکنی»، پیش از هر چیز باید به تقويت پايه های ايمان به خدا پرداخت. زيرا انسان، با ایمان به قدرت و رازقیت خداوند، گرفتار اين رذيله نمی شود. شیوه دیگر، مطالعه پیامدهای شوم اين رذيله، مانند روسياهی و بي اعتباری در پيشگاه خالق و خلق است، که انسان را به ترک آن تشويق می کند. امام علی(ع) می فرمايند: «پيمان شکنی موجب خشم خدا و خشم مردم می شود». در بسيارى از جوامع غیر دینی، سازمان های اقتصادي برای کسب سود بیشتر، تلاش می کنند با دقت به پیمان های خود عمل کنند، تا اعتماد مراجعین را بدست آورند.