صفات رذيله با یکدیگر رابطه نزديكی دارند و غالبا علت و معلول يكديگر محسوب مى شوند. «مراء» و «جدال» نیز از این امر مستثنی نیست و از سایر صفات زشت، سرچشمه مى گيرد؛ صفاتی مانند: تکبر و غرور، خودنمايی و ریاکاری، جهل و نادانی نسبت به موقعيت خويش و دیگران، انتقام جويی، حسد، تعصب، دنیا پرستی و جاه طلبی و ... این موارد انسان را به بحث هاى دور از ادب و انسانيت مى كشاند و وادار به ایستادگی در برابر حق مى كند.

«جدال» غیر احسن سبب مخفى شدن حق، افزايش تعصب، خشونت و مفاسد بى شمار ديگرى مى شود، از این رو معصومین(ع) به شدت از آن نهی می کنند؛ پيامبر(ص) می فرمايد: «هيچ گروهى بعد از هدايت یافتن، گمراه نشدند مگر کسانی كه گرفتار جدل شدند». امام صادق(ع) می فرمايد: «خصومت در دين سبب غفلت از ياد خدا، نفاق، عداوت و دروغ مى شود». امام رضا(ع) نیز می فرماید: «از خصومت و جدال كه سبب شك و ترديد مى شود، بپرهيزيد زيرا اعمال انسان را نابود مى كند و صاحبش را به هلاكت مى كشاند و اى بسا سخنى بگويد كه هرگز بخشوده نشود».

بحث های منطقى، بهترين راه براى تبيين حقايق و رسيدن به نظرات صحيح و سالم است؛ لکن اگر تعصب و لجاجت جايگزين منطق شود بديهى ترين حقايق از نگاه خِرَد مخفی مى ماند. از اين رو اسلام جدال و بحث هاى آلوده به تعصب را شديداً نكوهش کرده و از آن به عنوان گناهان كبيره ياد می کند، زيرا سدی بزرگ در مسیر رسيدن به حقایق و واقعيت ها است.

قرآن با اشاره به «مراء» می فرماید: «كسانى كه درباره قيامت به ستيزه جويى برمى خيزند، بسیار گمراه اند». مراء شبيه جدال است زيرا تعصب، لجاجت، و غرور، مانع پذيرش حق مي گردد. همچنين قرآن با اشاره به لجاجت قوم لوط در برابر هشدارهای آن پيامبر الهی می فرماید: «آنان اصرار بر مجادله و ستیز داشتند»، و همين امر سبب شد، در حجابى از بى خبرى فرو روند، تا آن که زلزله هايی شديد آنها را نابود و شهرشان را زير و رو کرد.

«مراء» و «جدال» به دو بخش مثبت و منفی تقسيم می شود. نوع مثبت آن شامل بحث های منطقی، و نوع منفی شامل بحث های ستيزه جويانه است. قرآن در رابطه با جدال مثبت می فرمايد: «با روشى نيكوتر با آنها مجادله كن»، و در رابطه با جدال منفی می فرمايد: «آنها که با لجاجت محاجّه مى کنند در گمراهى هستند». در آداب مناظره، نیز اهل بیت(ع) فرموده اند: «مخاطب باید دارای عقل و علم باشد و مناظره كننده نیز بايد انسان آگاهى باشد، زیرا شكست بر اثر ضعف دانش، سبب تضییع آیین حق می شود».

«جدال غیر احسن»، ایمان و تقوای انسان را در معرض خطر قرار می دهد. لذا بر مبتلایان این رذیله لازم است براى نجات از خطرات ناشى از آن دست به كار شوند. سکوت، نخستين راهکار و عامل مسکّن است. بررسي آثار شوم اين رذيله و تلاش برای دوری از انگیزه های آن مانند تكبر و حسد و ...، از ديگر طرق درمان می باشد. دورى از همنشینی با افراد لجوج، نیز یکی ديگر راه های درمان است، امام علي(ع) می فرمايند: «همنشين آدم جاهل، بايد آماده جدال و مراء باشد». البته تصميم بر ترك جدال، پيش از همه اين امور لازم می باشد.

«تعصب» و «لجاجت» از اموری چند نشات مى‏ گيرد: حبّ ذات و علاقه شديد به نياكان که سبب مى‏ شود انسان نسبت به هر چيزى كه به او ارتباط دارد دلباختگى نشان دهد و اين وابستگى شديد عامل انتقال بسيارى از خرافات مى ‏باشد. هر قدر سطح فكر مردم كوتاه‏ تر و فرهنگ آنها ضعيف ‏تر باشد، تعصّب‏ هاى جاهلانه و لجوجانه در ميان آنها بيشتر است. گاه راحت‏ طلبى و تنبلى نيز انگيزه تعصّب و لجاجت مى‏ شود، زيرا انتقال از وضع موجود به وضعى ديگر نیازمند تلاش و کوشش است و افراد عافیت طلب حاضر به این امور نیستند.

آیات 5 تا 7 سوره نوح، به بیان لجاجت و سرسختی قوم حضرت نوح(ع)، و شکایت آن حضرت در پیشگاه خداوند اختصاص یافته، آن حضرت می فرماید: «آنان در برابر دعوت من انگشتان خویش را در گوش هایشان قرار داده و لباس هایشان را بر خود پیچیده و در مخالفت و لجاجت اصرار داشتند». ایشان در طول نهصد و پنجاه سال، شب و روز قوم خود را بسوی خداوند دعوت کرد، اما زحماتش، در روح و جان مستکبران نتیجه معکوس داشت و نتیجه ای جز افزایش لجاجت آنها در پی نداشت.

آیات 64 تا 68 سوره «انبیاء» به لجاجت قوم ابراهیم(ع) و بت پرستان بابِل اشاره دارد؛ هنگامی که حضرت در واقعه شکسته شدن بت ها، با برهانی روشن بی اعتباری عقاید آنها را ثابت کرد، حق را نپذیرفتند و با وجود آگاهی از موهوم بودن خدایان شان، با لجاجت از راه حق روی گردانده و مشرک شدند. آرى، لجاجت و تعصّب حجاب سخت و سنگينى است، تا آنجا كه انسان را از واضح ترين مسايل بى خبر مى كند.

احاديث در نكوهش لجاجت و بهانه جویی بسيار است؛ این نکوهش ها نشان مى دهد اين رذیله اخلاقی کانون فساد و شر است و با تمام صفات رذيله پيوند دارد و می تواند سرچشمه بسیاری از مشکلات اجتماعی گردد، گاه انسان را به دروغ، گاه به تكبّر، گاه به خدعه و نيرنگ و گاه به جنگ و جدال می کشاند. این خوى زشت صاحبش را از حق دور ساخته و به باطل نزديك مى كند و به سرنوشت دردناكى گرفتار مى سازد.