آوردن معجزه الهی از سوی پیامبران از آنجا که به هدف هدایت مردم صورت می گیرد باید تناسبی با مقتضیات جامعه هدف داشته باشد. پیامبران اقوام مختلف در هر عصر و زمان معجزات الهی متفاوتی ارائه داده اند تا حداکثر بهره برداری را از تمرکز و توجه افکار اجتماع خود به موضوعات خاص ببرند. به عنوان نمونه وسعت سحر در عصر حضرت موسى(ع) و پیشرفت طبّ در عصر حضرت مسیح(ع) هر کدام ایجاب مى کرد که معجزات آنها چنان باشد که پیشرفته ترین علوم و دانش هاى زمان در مقابل آن عاجز بماند.

توصيف خداوند به «الْأَوَّلُ وَ الْآخِرُ» نه تنها با ازلی و ابدی بودن خداوند منافاتی ندارد، بلکه تعبير لطيفى است از ازلی و ابدی بودن خداوند. منظور از آن اینست که هر چيزى اوّل فرض شود، خدا قبل از آن چيز بوده؛ پس او نسبت به تمام ماسواى خود اوّل است؛ همچنين هر چيزى كه آخر فرض شود، خداى تعالى بعد از آن خواهد بود.
در توضیحی دیگر می توان گفت او وجودى بى انتها و «واجب الوجود» است. یعنى هستی اش از درون ذات او است نه از بيرون، تا پايان گيرد يا آغازى داشته باشد. بنابراين از ازل بوده و تا ابد خواهد بود. بنابراين تعبير به اوّل و آخر هرگز زمان خاصّى را در بر ندارد و اشاره به مدّت معيّنى نيست.

بعضى از بزرگان، در باره صورتهای مختلف ریا که عمل انسان را باطل می کند، چنین فرموده اند: 1- انگيزه او فقط ارائه به مردم باشد كه قطعاً عمل او باطل است. 2- هدفش هم خدا باشد و هم ريا. 3- تنها در بعضى از اجزاءِ واجبِ عملِ خود، قصد ريا كند. 4- در بعضى از اجزاء مستحبّ ريا كند. 5- درباره مکان عمل ریا می کند.6- درمورد زمان عمل ريا مى كند. 7- در مورد بعضى از ويژگيها ی عمل قصد ريا می کند. 8 - اصل عمل به نيّت خداست امّا مقدّمات آن جنبه ريائى دارد. همه این موارد موجب بطلان عمل مى شود.

اگر معراج پيامبر(ص) در درون سيارات منظومه شمسى صورت گرفته باشد مشكل زمان حل مي‌شود و مخالفتى با كشفيات علم فيزيك ندارد؛ چراكه يكى از معانى آسمان‌ها همين كرات منظومه شمسى است و اگر مسير پيامبر(ص)، ماوراء منظومه شمسى بوده باشد بايد گفت: تئورى سرعت نهائىِ نور، يك نظريه قطعي نيست و ممكن است در پرتو اكتشافات آينده، جسم خاكى در شرائط خاصى بتواند سرعت هاى مافوق سرعت نور داشته باشد و در اين صورت نيز مشكل زمان حل مي‌گردد.

در مورد شبهه مطرح شده می گوییم: در زمینه باورها و ارزش ها، با توجه به این که آن ها می توانند ثابت باشند و شرایط زمانی و مکانی و اقلیمی در آن ها تغییری پدید نمی آورد می توانیم در این دو ساحت از وحی و حاملان و مبلّغان آن یعنی پیامبر(ص) و ائمه(ع) تقلید کنیم. امّا در زمینه راه کارها و روش ها و یا ابزار و آلات و نوع پوشش و آرایش و امثال ذلک که در آن ها تغییر رخ می دهد و متناسب با تغییر شرایط، راه کارهای جدیدی باید اتّخاذ گردد، در این مورد گرچه دست ما از معصومین کوتاه است ولی می توانیم از جانشین های عام او که فقها هستند پیروی کنیم.

زمان از ویژگی های عالم ماده است؛ چون زمان مقدار حركت است که تنها در موجودات مادي وجود دارد. بنابراين تنها برای موجود مادی گذشته و حال و آينده معني پيدا می كند؛ امّا براي موجودي كه بالاتر از عالم ماده واقع شده، نه حركت معنایی دارد و نه زمان. براى ذاتى كه همه جا حضور دارد، و ازل و ابد را فراگرفته، ماضى و مضارع و حال بى‏ معنى است، همه حوادث در تمام طول زمان نزد او حاضرند (هر كدام در ظرف مخصوص خود) و او به همه حوادث و موجودات عالم، چه در گذشته و چه در حال و آينده يكسان احاطه دارد.
خداوند هميشه به ذات پاك خود كه علّت همه اشياء است احاطه دارد؛ به تعبير ديگر اگر ما آگاهى به علّت اشياء داشته باشيم مى‏ توانيم آگاهى به نتيجه و معلول آنان نيز پيدا كنيم، چرا كه هر علّتى تمام كمالات معلول و بالاتر از آن را دارد. به عبار دیگر خداوند عالم به ذات خویش است و چون ذات او علّت تمام اشیاء می باشد، تمام اشیاء با خصوصیات آنها و همه اتّفاقات عالم هستی از اول تا آخر در نزد او حاضر اند. پس هنگامى كه او به ذات خويش عالم باشد در حقيقت به همه آنها آگاه است.

قوانین و احکام دینی، از چهار دسته بیرون نیستند: 1- دسته ای از احکام که  از همان آغاز، فلسفه آن ها آشکار بوده است. 2- احکامى که فلسفه آن روشن نبوده، لکن در متن قرآن و یا روایات به آن اشاره شده است. 3- احکامى که فلسفه آن، با گذشت زمان و پیشرفت آگاهى بشر آشکار شده است. 4- دسته ای از احکام، به فلسفه آن پی نبرده ایم، اما همانند سه گروه گذشته، لازم الاجرا هستند. مسلمانان، حقّ دارند به مطالعه فلسفه احکام بپردازد، اما باید دانست که فلسفه بافى هاى نادرست، به اندازه تعبّدهاى خشک، زیان بار است.

ساده ترین ایراد مادّى ها به خداپرستان این است که چگونه مى توانیم به موجودى که با حواسّ خود درک نکرده ایم، ایمان بیاوریم؛ خدایى که نه جسم دارد، نه مکان، نه زمان، نه رنگ و نه ... . اما امروزه آنان ایراد خود را با عبارات علمى چنین بیان مى کنند: ما به چیزى اعتراف مى کنیم که علم براى ما ثابت کند؛ موجودات ماوراى طبیعت را علم ثابت نکرده و ما چیزى را که علم ثابت نکند قبول نداریم. در حالی که می دانیم ماورای طبیعت را همانگونه که از نامش پیداست، نمی توان با ابزار محدود طبیعی اثبات کرد.

آيين اسلام يك آيين ابدى است و از طرفی نیازهای انسان دائما در حال تغییر است. در این صورت این سؤال پیش می آید که قوانین ثابت چگونه پاسخگوی نیازهای متغیّر است؟ اما از آن جا که قوانین اسلام دارای دوبخش قوانین کلی و قوانین جزئی می باشد، این مشکل قابل حلّ است. چون قوانین کلی گرچه ثابت هستند، اما  مصادیق آن ها با گذشت زمان تحوّل مى يابد. 

طبق منابع اهل سنت خلیفه دوم 12سال طول کشید تا سوره بقره را حفظ کند و وقتی این کار را کرد شتری قربانی کرد. با توجه به زمان نزول بسیاری از آیات این سوره در مدینه به نظر می رسد خلیفه این سوره را نه در زمان حیات حضرت رسول که بعد از ایشان آموخته است.
البته درباره ضعف حافظه خلیفه احادیثی وجود دارند که در آنها پیامبر به او تذکر می دهد که ممکن است با این وضعیت حافظه برخی از احکام و معارف را نتواند بیاموزد.
همه اینها پیش از زمانی است که او در آخر عمر مبتلای به ضعف مفرط حافظه و فراموشی شد.