بدون شكّ «معجزه» براى پيامبران، يك وسيله اثباتى است تا سند نبوّت و شاهد صدق دعوت آنان قرار گيرد و گواه آن باشد تا كه از جهان غيب پيام آورده اند. از سویی سيره پيامبران و صراحت قرآن، «معجزه» را ضرورت دفاعى می دانند؛ زیرا اساسا هيچ پيامبرى از همان آغاز، دعوت خود را با معجزه همراه نکرده و تنها در مواجه با منكران و به درخواست آنان ـ يا بدون درخواست و صرفا براى دفع شبهات آنان ـ معجزه آورده است. از این رو «معجزه» ابزاری دفاعی است.

امام علي(ع) پیامبر(ص) را به طبیبی دوّار تشبیه نموده است؛ چون ايشان به درمان بيمارى هاى روحى و اخلاقى، كه به مراتب سخت تر و خطرناك تر از بيمارى هاى جسمانى است مي پردازد: كسانى كه بر اثر گناه و هوی پرستى و غفلت، چشم هاي دل شان نابينا شده، گوش هاي شان براي گرفتن پيام حقّ ناشنوا شده و زبان گويائي براى ذكر حق ندارند را درمان مي كند. در واقع آن حضرت وظيفه بشارت و انذار را به طور كامل انجام داده و همانند طبيبی روحانی و سیّار، با دَم مسيحائيش، دردمندان را درمان و در كالبد مردگان، روح و حيات دمیده و به درمان بيمارى هاى سخت روحى و اخلاقى می پردازد.

اشكالي كه به لحاظ تاريخي بر این مسئله وارد شده اين است كه اگر شقّ القمر حقيقت داشت مى‌بايست با آن همه اهميتى كه دارد در تواريخ جهان ثبت گردد، در حالى‌كه چنين نيست و لذا نمى‌توان باور كرد چنان حادثه‌اى رخ داده باشد و همه مردم جهان (جز مسلمانان) از آن غافل مانده باشند؛ اما به این اشکال چندین جواب داده شده است.

کتاب با عنوان «دلائل النبوه» داراى نظائر فراوانى است که توسط دانشمندان تراز اول اهل سنت تدوین شده است. یکى از این دانشمندان ابونعیم احمد بن عبدالله اصفهانى (336ـ430ق)است که کتاب «دلائل النبوه» وی از شهرت بسزایی برخوردار است. بسیارى از سیره نویسان و مورخان معتبر مثل ابن کثیر، ابن اثیر، ابن جوزى، ذهبى، سمعانى، ابن حجر عسقلانى و مقریزى بهره هاى فراوانى از آن برده اند. ابونعیم در این کتاب، روایات پراکنده در زمینه نبوت، معجزات، و ویژگى هاى حضرت محمد(ص) را که مجموعاً پانصد و چهل و پنج حدیث مسند و معتبر مى باشد در سى و پنج فصل مرتب و تدوین کرده است. او در این کتاب نیز اخبار نبوى درباره فضائل على بن ابى طالب(ع) و وقایع تاریخى مربوط به آن حضرت را نقل کرده است.

امام علی(ع) در ارتباط با این معجزه می فرماید: «سران قريش از پیامبر(ص) معجزه خواستند و گفتند: اين درخت را صدا بزن، تا پيش روى تو بايستد، پيامبر(ص) فرمود: اگر اين كار را انجام دهم، ايمان مى آوريد، گفتند: آرى، فرمود: مى دانم ایمان نمی آورید، سپس فرمود: اى درخت نزد من آی. سوگند به خدا درخت از زمين كنده شد و در برابر پیامبر(ص) قرار گرفت؛ اما آن قوم لجوج ایمان نیاوردند، در اين هنگام من گفتم: اقرار مى كنم که آنچه درخت انجام داد به فرمان خدا و براى تصديق نبوّت تو بود».

فرق ميان «سِحر» با «معجزه» واضح است؛ زيرا اوّلا: سحر ساحران متّكى به علوم محدود بشرى است و كار آنها متّكى به تجربيات و تمرينات قبلى است؛ اما در اعجاز، انبياء به سراغ امورى مى رفتند كه مردم پيشنهاد مى كردند؛ مانند معجزه شق القمر. دوّما: معجزات انبياء با ادّعاى نبوّت توأم بود؛ در حالى كه ساحران هرگز چنين ادعايى نداشته اند. سوّما: از آنجا كه سِحر، امرى انحرافى است، افراد منحرف و نادرست به دنبال آن مى روند؛ اما معجزه از کسی صادر می شود که سراسر وجودش پاكى و تقوی است.

جمع قابل توجهى از دانشمندان اسلامی اعم از شيعه و اهل تسنن به مسئله «شقّ القمر» معتقدند؛ البته بعضى از دانشمندان در دلالت آيات مربوطه بر مسئله شقّ القمر ترديد دارند و معتقدند اين آيات ارتباطى به مسئله «شكافتن ماه» به عنوان يك «معجزه» ندارد. ضمن اینکه این مسئله نيز مانند مسئله «معراج» از دستبرد خيالبافان و جاعلان حديث مصون نمانده و پيرايه‌هاى فراوانى به آن بسته‌اند كه در هيچ يك از كتب احاديث شيعه و سنى نيامده و صرفاً ساخته عوام مى‌باشد.

قرآن در آيات اوليه سوره «قمر» با اشاره به موضوع شقّ القمر مي‌فرمايد: «رستاخيز نزديك گرديده و ماه شكافته شد و هنگامى كه نشانه اى [و اعجازى] ببينند روى مى گردانند و مى‌گويند سِحر شديدى است، آنها [پيامبر و آيات او را] تكذيب مى‌كنند و از هوس‌هاى خود پيروى مى‌كنند و هر كارى محفوظ و ثابت مى‌ماند [و جزاى آن دامنگير صاحبش مى‌شود]».

در منابع حديث شيعه و اهل تسنن روايات فراوانى هم درباره اصل وقوع اين معجزه و هم درباره ارتباط آن با آيات ابتدایی سوره «قمر» نقل شده است. محدثان اهل تسنن، حديث شقّ القمر را از راويان زير در كتب خود نقل كرده‌اند: انس بن مالك، حذيفة بن يمان، عبداللّه بن مسعود، عبداللّه بن عباس، عبداللّه بن عمر، جبير بن مطعم.

يكي از پيرايه ها در مسئله «شقّ القمر» در افواه عوام مشهور است كه نيمى از ماه به پائين آمد و از آستين آن حضرت گذشت، در حالی که اين مطلب در هيچ يك از كتب احاديث شيعه و سنى نيامده و صرفاً ساخته افكار پاره‌اى از خيالبافان عوام است.