واژه «نظر» گاهى به معنى «ديدن» و گاهى به معنى «انتظار و اميد» است. در آياتی که صحبت از دیدن خدا در آخرت است، واژه «نظر» به معناى توقّع و اميد بندگان به رحمت خداوند در روز قيامت است. در واقع، آن روز همه نگاه‌ها به خداوند است و مؤمنان نيز اميدوارانه در انتظار پاداش الهى و تحقّق وعده‌هاى پروردگار خويش مى باشند.

بسيارى از احاديث تاكيد دارند كه بهشت و دوزخ هم اكنون مخلوقند. روايات مربوط به معراج پيامبر(ص) به مسئله بهشت و دوزخ و وجود فعلى آنها اشاره كرده است. به تأكيد علامه مجلسي، ايمان به بهشت و دوزخ آن طور كه در آيات و اخبار وارد شده بدون تأويل كردن به معناى ديگر از ضروريات دين است و غالب علماى اسلام معتقدند كه بهشت و جهنم هم اكنون مخلوق هستند.

در مسئله «نبوت»، شيعه معتقد است فرستادگان خدا و بندگان خاص او مأمور هدايت خلق به سوى خالق شدند و در ميان آنها حضرت محمّد(ص) آخرين و بزرگترين پيغمبر خدا بوده است، او در تمام عمر خود از گناه و اشتباه معصوم بوده و جز در راه رضاى خدا قدمي برنداشت. پيامبر(ص) معجزه قرآن مجيد را آورده است و در جريان شب به معراج به آسمانها رفت و ماوراى عرش و كرسي را تا مقام «قاب قوسين او ادنى» سير كرد.

از نظر شيعه و بلكه تمام مسلمانان «نماز» ستون دين، رابطه ميان انسان و خدا و معراج مؤمن است و موقعيت هيچ عبادتي به پايه آن نمى رسد و به نظر علماى شيعه انسان با ترك نماز، گناهكار و فاسق شمرده مي شود و احترامي ندارد، غيبتش جايز و اعتماد از او سلب مى گردد. ماهيت نماز از نظر شیعه از سه قسمت شرايط،‌ اجزاء و موانع تشكيل شده است.

ملاک پنهان ساختن حق و اظهار خلاف آن در تقیه، دفع ضرر دینی یا دنیایی است و از لحاظ عقلی تفاوتی نمی کند که چنین ضرری از سوی کافر یا مسلمان ظالم به انسان وارد شود. آیات دال بر تقیه در قرآن نیز اگرچه در مورد تقیه از کفار وارد شده اند، اما چنین شأن نزولی نمی تواند مخصّص آنها باشد. سیره پیامبر اکرم(ص)، صحابه، تابعین و علمای اهل سنت نیز گواه موارد متعدّدی است که در آنها از مسلمانان تقیّه کرده اند!

به تصريح آيات «قرآن» بهشت و جهنّم آفريده شده اند. در سوره «آل عمران» آمده: «بهشت براى پرهيزكاران آماده شده است». در سوره «بقره» سخن از وجود فعلى «دوزخ» به ميان آمده، مى فرمايد: «از آتشى بترسيد كه هيزم آن انسان ها و سنگ هاست و براى كافران آماده شده است». در جاي ديگر «قرآن» منكرانِ قيامت را مخاطب ساخته مى فرمايد: «اين چنين نيست كه شما مى پنداريد، اگر علم اليقين داشتيد، قطعاً دوزخ را مى ديديد».

منظور از «بررسی علمی»، تطبیق معراج با آن دسته مسائلى است كه صد در صد جنبه قطعى داشته باشد، نه نظریات و تئوري‌هایی كه ممكن است در پرتو اكتشافات آينده دگرگون شود. ما هرگز نبايد انتظار داشته باشيم حقايق مذهبى با اين گونه مسائل غير قطعى تطبيق گردد؛ بلكه اين هماهنگى و توافق تنها در ميان «عقائد مسلم مذهبى» با «مسائل قطعى علوم» خواهد بود و اگر اين اصل دقيقاً رعايت شود ارزش علم و مذهب روشن مي‌شود و اين، عقيده ما درباره اسلام و تعاليم اسلامى است.

متأسفانه جريان معراج پيامبر(ص) آميخته با خرافاتى شده كه قيافه اصلى آنرا در نظر كسانى كه مطالعات كافى در اين قسمت ندارند ناپسند نشان داده است. اين خرافات زائيده افكار منحط و آلوده است و بر اثر بى بند و بارى در نقل حقايق تاريخى يا افزودن سليقه‌هاى شخصى به اين حقايق، به اين صورت در آمده و هيچ بعيد نيست «دست هاى ناپاكى» نيز براى دگرگون ساختن چهره حقيقى عقائد اسلامى و غير علمى نشان دادن آنها، به اين موضوع كمك كرده باشد.

موثق‌ترين و مستندترين منبع برای شناخت و فهم از هدف «معراج»، همانا قرآن کریم است كه مى‌توان هدف اين سير شبانه را به خوبى از آن استنباط كرد، هدفى كه كاملا با موازين علمى و منطقى سازگار است. به بیان قرآن کریم هدف اين سير فضائى، همان مشاهده آثار عظمت خداوند در جهان بالا بوده است.

یکی از وقایع روز قیامت «تجسّم اعمال» است به این معنا که اعمال هر كس در برابر او حاضر شده مايه نشاط يا شكنجه او مى گردد. به لحاظ علمی هم امروز ثابت شده هيچ چيز در جهان از ميان نمى رود؛ حتّى اعمال ما به صورت انرژي هاى مختلفى ظاهر مى گردد. این انرژى ممكن است چندين بار تغيير شكل دهد؛ ولى هرگز نابود نمى گردد. از طرفی ثابت شده ميان ماده و انرژى رابطه نزديكى وجود دارد و در واقع ماده همان نيروى متراكم است. لذا مانعى ندارد كه اعمال ما كه انرژي هاى مختلفى هستند دوباره جمع آورى شده و به صورت جسم در آيند.