آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

بعضى از بزرگان، در باره صورتهای مختلف ریا که عمل انسان را باطل می کند، چنین فرموده اند: 1- انگيزه او فقط ارائه به مردم باشد كه قطعاً عمل او باطل است. 2- هدفش هم خدا باشد و هم ريا. 3- تنها در بعضى از اجزاءِ واجبِ عملِ خود، قصد ريا كند. 4- در بعضى از اجزاء مستحبّ ريا كند. 5- درباره مکان عمل ریا می کند.6- درمورد زمان عمل ريا مى كند. 7- در مورد بعضى از ويژگيها ی عمل قصد ريا می کند. 8 - اصل عمل به نيّت خداست امّا مقدّمات آن جنبه ريائى دارد. همه این موارد موجب بطلان عمل مى شود.

بعضى از بزرگان، درباره صورتهای مختلف ریا که عمل انسان را باطل می کند، چنین فرموده اند:
1- انگيزه او برای انجام عمل، فقط ارائه به مردم باشد كه قطعاً عمل او باطل است.
2- هدفش هم خدا باشد و هم ريا که این نيز موجب بطلان عمل مى شود.
3- تنها در بعضى از اجزاءِ واجبِ عملِ خود، قصد ريا كند. مثل اين كه ركوع يا سجود نماز واجب را به قصد ريا انجام دهد؛ اين نيز موجب بطلان عمل است، هرچند محلّ تدارك آن جزء باقى باشد. به همين جهت ريا را تشبيه به باطل شدن وضو هنگام نماز كرده اند، هرچند احتياط آن است كه جزء ريائى را دوباره به جا آورد و بعد از پايان، نماز را اعاده نمايد.
4- در بعضى از اجزاء مستحبّ مانند قنوت قصد ريا كند که این را نيز موجب بطلان عمل دانسته اند.
5- اصل عمل براى خداست ولى آن را در مكانى (مانند مسجد) به جا مى آورد كه انگيزه الهى ندارد، آن هم موجب بطلان عمل است.
6- در مورد زمان عمل ريا مى كند؛ مثلاً اصل نماز به قصد خداست امّا انجام آن در اوّل وقت به نيّت ريا مى باشد که آن هم مانند رياى در مكان موجب فساد عمل است.
7- در مورد بعضى از ويژگيها و اوصاف عمل قصد ريا دارد؛ مثل اين كه انجام نماز با جماعت يا با حالت خضوع و خشوع به قصد ريا باشد. هرچند نسبت به اصل نماز به راستى قصد خدا دارد، آن هم موجب بطلان عمل است؛ زيرا اين ويژگيها از اصل عمل جدا نيست و به تعبير ديگر اين اوصاف با موصوف خود متّحد مى باشد.
8- اصل عمل به نيّت خداست امّا مقدّمات آن جنبه ريائى دارد؛ مثل اين كه نماز را در مسجد به قصد خدا به جا مى آورد ولى حركت به سوى مسجد به قصد ريا است. بسيارى از فقهاء اين نوع ريا را موجب بطلان عمل نمى دانند زيرا مقدّمات ريائى خارج از عمل بوده است و قاعده فقهى نيز همين را اقتضا مى كند.
9- بعضى از اوصاف بيرونى را به نيّت ريا انجام مى دهد، مثل اين كه اصل نماز را به قصد خدا انجام مى دهد ولى انداختن تحت الحنك را به قصد ريا می کند، اين نوع ريا هر چند كار زشت و مذمومى است ولى موجب بطلان اصل عمل نمى شود.(1)
10- اين كه انجام عمل فقط براى خداست ولى اگر مردم او را ببينند خوشحال مى شود بى آن كه هيچ تأثيرى در كيفيّت انجام عمل داشته باشد؛ اين قسم نيز موجب بطلان عمل نيست بلكه در حقيقت ريا محسوب نمى شود، زيرا ريا آن است كه انگيزه اى براى عمل شود.(2)