«ابو جعفر اسكافى» گويد: «همه مردم مى دانند كه على(ع) افتخار پيشگامى به اسلام را داشت... ايشان پيوسته مى فرمود: من اولين كسى هستم كه اسلام آوردم و اين مسأله از هر مشهورى مشهورتر است و ما كسى را در گذشته نيافتيم كه اسلام على(ع) را سبك بشمرد يا بگويد او در حالى اسلام آورد كه كودك خردسالى بود». رواياتى كه على(ع) را اول كسي مي داند كه دعوت پيامبر(ص) را پذيرفت، فضيلتى بى مانند براى آن حضرت در بر دارد كه هيچ كس در آن با او برابرى ندارد و به اين دليل، شايسته ترين فردِ امّت، براى جانشينى پيامبر(ص) بوده است.

تمام علمای اسلام متفق اند كه نخستين کسی که به پیامبر(ص) ایمان آورد از ميان زنان، خديجه كبرى(س) و از ميان مردان على(ع) بود. آری این دو اوّلين كسانى بودند كه پيامبر(ص) را تصديق كرده و با او بيعت نمودند و با او نماز خواندند. حداقل هجده نفر از صحابه با طرق مختلف اين حديث را از پيامبر(ص) نقل كرده اند كه «على(ع) نخستين مردى بود كه اسلام را پذيرا گشت و با پيامبر اكرم(ص) نماز خواند».

امام حسن(ع) در مجلس معاویه و ذیل برشماری فضائل پدرش امام علی(ع)، او را به عنوان اولین کسی که اسلام آورد معرفی می کند.

در واقعه اي ابن عباس ده فضيلت مي شمارد که تنها مختص علي(ع) است، ازجمله اينکه پيامبر(ص) در حقش فرمود: خدا هرگز او را خوار و رسوا نمى کند. سوره توبه را مردى بايد ببرد که او از من و من از او باشم. تو ولىّ من در دنيا و آخرت خواهى بود. على نخستين مردي بود که ايمان آورد. تو ولىّ تمام مؤمنان، پس از من خواهى بود. پيامبر تمام درهايى را که به مسجد باز مى شد مسدود ساخت، غير از در خانه على. و پيامبر فرمود:هرکس من مولا و سرپرست اويم، سرپرست و مولايش على است.

اگر مى گوییم حضرت امیر(ع) اولین کسى است که اسلام آورده به جهت مماشات با اهل سنت است؛ زیرا او چه وقتى کفر و شرک ورزیده تا بخواهد اسلام و ایمان بیاورد؟! او کسى است که با اسلام و توحید متولد و در خانه خدا زاییده شد. چشم خود را بر پیامبر(ص) باز کرد و در دامان او پرورش یافت. بنابر این اسلام و ایمان آن حضرت به معناى تجدید عهد او با پیامبر(ص) و ابلاغ علنى آن عقیده اى بود که از کودکى در دل داشت و بر آن عمل مى کرد.

روايات زیادی از رسول خدا(ص) نقل شده که ایشان علی(ع) را به عنوان نخستين مردی که اسلام آورد معرفی می کنند. نقل است که ایشان دست على(ع) را گرفت و فرمود: «اين نخستين كسى است كه به من ايمان آورده است». و در جای دیگری فرمود: «اول کسی که در حوض کوثر، بر من وارد می شود، اول مسلمان علی بن ابی طالب(ع) است».

مورخین جملات ابوبکر را در بیان فضائل امام علی(ع) چنین نقل می کنند: على از عترتِ پیامبر(ص) است و آن حضرت فرمودند: «خدایا، آن که وى را دوست مى دارد، دوست بدار و آن که او را دشمن مى دارد، دشمن بدار و آن که او را یارى مى کند، یارى کن و آن که وى را تنها مى گذارد، تنهایش بگذار». ابوبکر همواره از علی(ع)، به عنوان اولین مسلمان و خویشاوند پیامبر(ص) و... یاد کرده است.

ابن تیمیه روایت ده فضیلت علی(ع) را، منکر شده و از جعلیات می داند. فضایلی مثل ماموریت در خیبر، ابلاغ سوره برائت، لبیک دعوت پیامبر(ص) در دعوت اقربین و انتخاب او به عنوان جانشین، اولین مرد مسلمان، نازل شدن آیه تطهیر در حق او و خانواده اش، خوابیدن در بستر پیامبر در شب هجرت، سنگباران شدن توسط مشرکان، حدیث منزلت، پیامبر(ص) او را جانشین خود قرار داد و بسته شدن همه درها به جز درب خانه علی. در حالی که این حدیث مسند است و احمدحنبل آن را با سندی که همه رجالش ثقه هستند روایت کرده است.