اختصاص داشتن «ولایت» به خداوند از ديدگاه قرآن

آیا از ديدگاه قرآن، «ولایت» تنها مختص و متعلق به خداوند است؟

از جمع بين آياتی که ولایت را منحصر به خداوند می دانند و آياتی که دیگران را همراه با خداوند دارای ولایت می دانند استفاده مى شود كه «ولايت» در اصل براى خداوند متعال است و ديگران به جهت قرب به خدا و با اذن او از اين مقام بهره مند مى شوند.

«غدير» در كتب شيعه و اهل سنت

جريان «غدير خم» در كتب شيعه و اهل سنت چگونه آمده است؟

به اعتقاد شيعه و اهل سنت آيه 67 سوره مائده درباره حادثه غدير نازل شده است. با اتمام حج و بازگشت حاجيان، به دستور پيك وحي مسلمانان در غدير خم توقف كردند و بعد از نماز، پيامبر(ص) خطبه اي خواند و از مردم خواست كه بگويند چه كسي اولي به انفسشان است؟ همه گفتند: خدا و رسولش. آنگاه فرمود: هر كس من مولاي اويم علي نيز مولاي اوست. سپس مسلمانان به حضرت علي(ع) تبريك گفتند؛ این واقعه بر بعضی بسیار گران آمد تا آنجا که نعمان بن حارث از ناحيه خدا درخواست عذاب كرد و سنگي از آسمان آمد و او را كشت.

مقصود از واژه «مولا»

منظور از «مولا» در حدیث غدیر چیست؟

مقصود از آن رهبر و سرپرست است؛ زیرا: 1- در حادثه غدیر که پیامبر(ص) حجّاج را در یک زمین خشک آن هم در گرماى ظهر و زیر تابش خورشید جمع کرد، مى خواست نکته اى مهم در مورد رهبری امت بیان کند. 2- پیامبر(ص) ابتدا از اصول سه گانه دین (توحید، نبوت و معاد) از مردم اعتراف گرفت سپس مسأله مهم ولایت امام على(ع) را طرح کرد. 3- پیامبر(ص) پیش از ابلاغ رسالت الهى در شأن على(ع)، از ولایت خویش سخن گفت؛ لذا ولایت علی(ع) هم به همان معنی می باشد.

امامت در قرآن‏

 اگر امامت از اصول است، چرا قرآن در این مورد سخن نگفته است؟

برخی از آیات قرآن مسأله امامت را به صورت کلی مطرح کرده است، از جمله: 1- آیه ولایت‏: ولىّ در آیه به معنى سرپرست و کسى است که زمام امور را به دست گیرد. 2- آیه أولوا الامر: أولو الامر به معناى فرمانروایى است که اطاعت آنان در کنار اطاعت خدا و رسول، قرار گرفته است. 3- آیه اکمال‏ دین: یعنی امامت کامل کننده دین است.

تفسير عبارت «مولي» در حديث «غدير»

علما و دانشمندان شیعه و اهل تسنن چه معنایی برای عبارت «مولی» در این حدیث ارائه داده اند؟

اگرچه بسيارى از نويسندگان اهل سنّت اصرار دارند كه عبارت «مولى» را در جمله معروف پيامبر(ص) در حدیث غدیر که فرمودند: «مَنْ كُنْتُ مَوْلاهُ فَعَلِىُّ مَوْلاهُ»، به معنى دوست و يار و ياور تفسير كنند؛ زيرا يكى از معانى معروف «مولى» همين است و ما هم قبول داريم كه يكى از معانى «مولى» دوست و يار و ياور است؛ ولى قرائن متعدّدى در كار است كه نشان مى دهد «مولى» در حديث بالا به معنى ولى و سرپرست و رهبر مى باشد.

دلالت آيه «ولايت» بر مسئله خلافت امام علي(ع)

آيه «ولايت» چگونه بر مسئله خلافت اميرالمومنين(ع) دلالت دارد؟

در این آيه روى مسأله «ولى» تكيه شده و على(ع) به عنوان ولىّ مسلمانان معرفى گرديده است. آری «ولى» معانى متعدد دارد، اما با دو قرينه در اینجا به معناي «سرپرست» است؛ اول اينكه اگر ولي به معنى دوست باشد شامل همه مؤمنان مى شود؛ اما ولايت در آيه مورد بحث به خاطر كلمه «انما» منحصر شده است. قرینه دوم آيه بعد است که تعبير به «حزب الله» دارد و مربوط به تشكيل حكومت اسلامى است، نه يك دوستى ساده؛ چراكه در معنى «حزب» يك نوع تشكل اجتماعى براى تأمين اهداف مشترك نهفته است.

علل گرايش مشرکين به بت پرستي

پندار پرستش بت ها در نزد بت پرستان از کجا سرچشمه گرفته است؟

بعضی از علل گرایش به بت پرستی، از این قرار است: 1- بت پرستان عقيده داشتند كه سرپرست هر اقليمى از عالم، روح معيّنى از عالم افلاك است؛ و چون دسترسى به آن روح نداشتند مظهرى براى آن مى ساختند، و به عبادت آن مى پرداختند. 2- گروهى که ستارگان را پرستش مى كردند، هنگامى كه ستارگان را هميشه حاضر ندیدند؛ براى هر كدام بت و سمبلى ساختند و به عبادت آنها مشغول شدند. 3- گروهى خدا را به گمان خود بسيار منزّه مى شمردند تا آنجا كه پرستش او را براى خود مجاز نمى دانستند؛ و لذا براى تقرّب به او بت ساختند!

علت بیعت امام علی (ع) با خلفا

اگر امام علی(علیه السلام) خلافت را حق خود می دانست پس چرا با خلفا بیعت نمود؟

ایشان می فرماید: پیامبر اکرم(ص) با من عهدى بسته است! او فرموده: «اى فرزند ابوطالب! تو سرپرست امّت من هستى اگر مردم ولایت تو را به طور مسالمت آمیز پذیرفتند و همگى به آن رضایت دادند، بر امور آنان قیام کن! ولى اگر درباره تو اختلاف کردند، آنها را به حال خود واگذار». دلیل این امر پیامبر(ص) این بود که، احزاب جاهلیت در عصر ظهور اسلام گرفتار شکست شده بودند و منتظر بودند که بعد از پیامبر اکرم (ص) مسلمانان به جان هم بیفتند و آنها از فرصت استفاده کرده، طومار اسلام را در هم پیچند.

فضائل ده گانه على(ع) به روایت ابن عباس

ابن عباس براى امیرالمؤمنین(علیه السلام) چه فضائلى را بر شمرده است؟

در واقعه اي ابن عباس ده فضيلت مي شمارد که تنها مختص علي(ع) است، ازجمله اينکه پيامبر(ص) در حقش فرمود: خدا هرگز او را خوار و رسوا نمى کند. سوره توبه را مردى بايد ببرد که او از من و من از او باشم. تو ولىّ من در دنيا و آخرت خواهى بود. على نخستين مردي بود که ايمان آورد. تو ولىّ تمام مؤمنان، پس از من خواهى بود. پيامبر تمام درهايى را که به مسجد باز مى شد مسدود ساخت، غير از در خانه على. و پيامبر فرمود:هرکس من مولا و سرپرست اويم، سرپرست و مولايش على است.

توصیف على(ع) از نحوه برخورد عثمان با بیت المال

طبق فرمایش امیرالمؤمنین(علیه السلام) آیا نحوه برخورد عثمان با بیت المال مطابق با قرآن و سنت بود؟

امام می فرماید: عثمان خودش را سرپرست مسلمین مى دانست و اموال مسلمین را هر کجا که مى خواست خرج می کرد و هرچه را اراده مى کرد انجام مى داد و با مالى که همه مسلمین در آن مساوى بودند صله رحم مى کرد. علی(ع) مى فرماید: «عثمان دو پهلویش از پرخورى باد کرده، همواره بین آشپزخانه و دستشویى سرگردان بود، و دودمان پدرى او از بنى امیّه به پاخاستند و همراه او بیت المال را خوردند و برباد دادند».

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

الإمام علىٌّ(عليه السلام)

بالإيثار يُسْتَحَقَّ اسمُ الکَرَمَ

با ايثار است که نام بخشندگى سزامند (آدمى) مى شود

ميزان الحکمه، جلد 1، ص 24