ترک دلبستگی به «دنیا» در کلام امام علی(ع)

امام علی(عليه السلام) در نامه 47 نهج البلاغه، درباره تقوا و ترک دلبستگی به «دنیا» چه می فرمایند؟

امام علی(ع) در نامه 47 نهج البلاغه، زمانی که در بستر شهادت است، به تقوا و ترك دلبستگی به دنيا وصيت كرده و می فرماید: «من شما را به تقوا و پرهيزكارى توصيه مى كنم و سفارش مى كنم در پى زرق و برق دنيا نباشيد، هرچند دنيا به سراغ شما بيايد و بر آنچه از دنيا از دست مى دهيد تأسف نخوريد و زندگى دنيا جز متاع و سرمايه فريب نيست». به يقين دنبال اين بخش از دنيا رفتن انسان را از خدا و آخرت دور ساخته و آلوده انواع گناهان مى كند.

چهل بار رفتن به «مسجد مقدس جمکران»

آیا این سخن که "برای برآورده شدن حاجات باید چهل بار به «مسجد مقدس جمکران» رفت"، سند و مدرکی دارد؟

رفتن چهل بار به «مسجد مقدس جمكران» دلیل خاصى ندارد؛ اما از سه طريق مى توان مشروعيت آن را به اثبات رسانيد: 1- روش علما و صلحا مداومت بر چهل بار رفتن به مسجد جمكران است. 2- در روايات بسيارى آمده است که هر كس چهل روز خود را براى خدا خالص كند چشمه هاى حكمت از قلبش بر زبانش جارى مى گردد. 3- از مجموعه روايات استفاده مى شود كه عدد چهل در شكوفايى قابليت هاى مادى و معنوى تاثير بسزايى دارد. لذا مى توانيم عدد چهل و چله گيرى را در تمام كارهاى خير تعميم دهيم.

«مشارطه» دومین گام در تهذیب نفوس

منظور از مشارطه در سیر و سلوک چیست؟

نخستين گامى كه علماى بزرگ اخلاق بعد از توبه ذكر كرده اند، «مشارطه» است، و منظور از آن شرط كردن با نفس خويش است با تذكّرات و ياد آورى هايى كه همه روز تكرار شود، از آيات و روایات این مطلب استفاده مى شود کما اینکه در آيه 23 سوره احزاب مى خوانيم: «در ميان مؤمنان مردانى هستند كه بر سر عهدى كه با خدا بسته اند صادقانه ايستاده اند، بعضى پيمان خود را به آخر بردند و بعضى ديگر در انتظارند و هرگز تبديل و تغييرى در عهد و پيمان خود ندادند!».

مراقبه سومین گام در تهذیب نفوس

منظور از مراقبه در سیر و سلوک چیست؟

«مراقبه» مراقبت از خويشتن است به این صورت که انسان بعد از عهد و پيمان با خويش براى طاعت فرمان الهى و پرهيز از گناه بايد مراقب پاكى خويش باشد، چرا كه اگر غفلت كند، ممكن است تمام شرط و پيمانها به هم بريزد.

نقش اراده در پرورش فضائل اخلاقی

اراده چه نقشی در آراسته شدن انسان به فضائل اخلاقی دارد؟

هر كاری هنگامى به ثمر مى رسد كه انسان با اراده قوى و خلل ناپذير و عزمى راسخ وارد آن شود؛ در طريق تهذيب اخلاق و سير سلوك الى اللّه نيز اراده و نيّت قاطع لازم است. قـرآن در سوره آل عمران، آيه 159، خطاب به پيامبر اسلام(ص) مى گويد: «هنگامى كه تصميم گرفتى؛ توكّل بر خدا كن!». در حديثی از امام صادق(ع) مى خوانيم: «هنگامى كه نيّت محكم و قوى باشد، بدن ضعيف و ناتوان نخواهد شد». همچنین از على(ع) نقل شده است: «عطاياى الهى به اندازه نيّت انسان است».

سوء استفاده از مساله نیاز به معلم در سیر و سلوک

چه سوء استفاده هائی از مساله نیاز به معلم در سیر و سلوک شده است؟

در هر زمان و در ميان هر قوم و ملّتى، از مفاهيم صحيح و سازنده سوء استفاده هائى شده است و مسأله رهبرى اخلاقى و لزوم استفاده از اساتيد عمومى و خصوصى براى بهتر پيمودن راه تهذيب نفس و سير و سلوك الى اللّه نيز از اين قاعده كلّى مستثنا نبوده است. گروهى از صوفيّه خود را به عنوان «مرشد»، «شيخ»، «پير طريقت» و «قطب» عنوان كرده و افراد را به پيروى بى قيد و شرط از خود دعوت مى كنند، و حتی گفته اند اگر از پير طريقت كارهايى بر خلاف شرع دیدی خرده نگير، چرا كه این کار با روح تسليم در برابر او مخالفت دارد!.

روش سیر و سلوک مرحوم ملکی تبریزی

روش سیر و سلوک مرحوم ملکی تبریزی چگونه بود؟

مرحوم حاج ميرزا جواد آقا ملکی تبريزى در رساله «لقاء اللّه» براى پيمودن اين راه طولانى برنامه اى را پيشنهاد مى كند:
1 ـ تصميم و نيّت براى پيمودن اين راه است. 2 ـ توبه صحيح از گذشته. 3 ـ برگرفتن توشه راه است. 4 ـ بهره گيرى از تازيانه سلوك. 5 ـ در آستانه تحوّل. 6 ـ در آستانه سر منزل مقصود.

روش سیر و سلوک مرحوم مصطفوی

روش مرحوم مصطفوی در سیر و سلوک چیست؟

ایشان در رساله «لقاءاللّه» براى رسيدن به اين سرمنزل بزرگ طىّ پنج مرحله را پيشنهاد مى كند: مرحله اوّل: تكميل و تقويت اعتقادات. مرحله دوم: توبه و بازگشت به اعمال صالح. مرحله سوم: مهيّا و آماده شدن براى پاكسازى نفس. مرحله چهارم: محو انانيّت. مرحله پنجم: سالك به صورت يك انسان ملكوتى در آمده و داخل در جبروت مى شود.

اصول مشترک در مکاتب سیر و سلوک الی الله

آیا مکاتب سیر و سلوک اصول واحد و مشترکی دارند؟

از آنچه علماى سير و سلوك گفته اند اصول مشترك زير استفاده مى شود: 1ـ هدف اصلى لقاءاللّه و شهود ذات پاك پروردگار است. 2ـ براى رسيدن به اين مقصد، نخستين گام توبه از همه گناهان است. 3ـ در اين راه نبايد آداب چهارگانه مشارطه و مراقبه و محاسبه و معاقبه را فراموش کرد. 4ـ مبارزه با هواى نفس. 5ـ توجّه به أذكار و أوراد. 6ـ توجّه قلبى به حقيقت توحيد ذات و صفات و افعال خداوند. 7ـ شكستن بُت انانيّت. 8ـ استفاده از استاد و مُربّى.

ضرورت وجود یک استاد خوب در سیر و سلوک

آیا برای سیر و سلوک وجود استاد ضروری است؟

بسيارى از علماى سير و سلوك عقيده دارند كه رهروان راه كمال بايد زير نظر استادى كار كنند و براى لزوم انتخاب استاد به آيه «فَاسْئَلُوا اَهْلَ الذِّكْرِ»؛ (از آگاهان بپرسيد) و داستان موسى وخضر، و همچنین به لقمان و فرزندش استدلال كرده اند ولى در مباحث اخلاقى هميشه استاد خصوصى لازم نیست. هرچند وسيله خوبى براى نيل به كمال و طىّ طريق در كوتاهترين مدّت مى باشد.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

قالَ رَسُولُ اللّهِ صلّى اللّه عليه و آله :

مرحبا بک يا ابا عبدالله ! يا زين السموات و الارضين.

آفرين بر تو اى ابا عبدالله ! اى زينت آسمان ها و زمين ها!

بحار الانوار 36/204