«اراده» در اصل به معنى رفت و آمد توأم با ملايمت در طلب چيزى است و مركّب از سه عنصر خواستن چيزى توأم با علاقه و همراه با اميدوارى به وصول آن و حكم به انجام آن از سوى خودش يا ديگرى است. «مشيّت» به عقيده بسيارى از ارباب لغت و متكلّمين به معنى «اراده» است؛ ولى بعضى از كتب لغت «مشيّت» را با «اراده» متفاوت دانسته و گفته اند: «مشيّت» تمايلى است كه بعد از تصوّر حاصل مى شود و بعد از آن عزم و تصميم، و سپس «اراده» تحقّق مى يابد.

«روح» فعالیت های خودآگاه و ناخودآگاه فراوانی دارد، مانند: اندیشیدن؛ برای حل مجهولات، ابتکار؛ برای حل مشکلات پیش بینی نشده، حافظه؛ برای نگهداری و طبقه بندی انواع معلوماتی که برای انسان حاصل شده، تجزیه و تحلیل مسائل؛ برای ریشه یابی علل حوادث، تخيّل؛ يعنى ايجاد صورت‌هاى ذهنى كه احيانآ در خارج وجود ندارد، و همچنین اراده و تصمیم و عشق ورزیدن، و... . البته اين مسائل از یکدیگر جدا نيستند بلكه در «روح» انسان متمركزاند؛ كه نشان مى ‌دهد «روح» برترين آفریده و از مهمترين نشانه ‌هاى خداوند است.

اراده خدا همان ایجاد افعال است نه چیز دیگر. از این رو خداوند می فرماید: «هنگامى که ما چیزى را اراده کنیم فقط به آن مى گوئیم موجود باش! آن نیز بلافاصله موجود مى شود». هم چنین امام رضا(ع) می فرمایند: «اراده خدا همان ایجاد کردن او است و نه غیر آن، زیرا که در خداوند نه اندیشه اى وجود دارد و نه تصمیمى». بنابراین، اراده خدا همان ایجاد افعال است لا غیر، خداوند مى گوید: موجود باش، آن هم موجود مى شود، بى آن که نیازی به سخن گفتن، تصمیم گیری و تفکر داشته باشد، و این اراده خدا همچون ذاتش غیر قابل توصیف است.

هر كاری هنگامى به ثمر مى رسد كه انسان با اراده قوى و خلل ناپذير و عزمى راسخ وارد آن شود؛ در طريق تهذيب اخلاق و سير سلوك الى اللّه نيز اراده و نيّت قاطع لازم است. قـرآن در سوره آل عمران، آيه 159، خطاب به پيامبر اسلام(ص) مى گويد: «هنگامى كه تصميم گرفتى؛ توكّل بر خدا كن!». در حديثی از امام صادق(ع) مى خوانيم: «هنگامى كه نيّت محكم و قوى باشد، بدن ضعيف و ناتوان نخواهد شد». همچنین از على(ع) نقل شده است: «عطاياى الهى به اندازه نيّت انسان است».