برخى تاريخ نويسان به اشتباه سدّ مأرب را همان سدّ ذوالقرنين دانسته اند؛ در حاليكه اين سدّ كه در جنوب غربى شهر مأرب در يمن قرار دارد توسط «يتعمر» و پدرش «سمه على» و جانشينان آنها ساخته و تكميل شده است.

برخى  بین «ذو‌القرنين» كه در قرآن از او به شايستگى ياد شده، با «كورش كبير» فرمانرواى ايران فرق قائل شده‌اند؛ چراکه قرآن ویژگی ذوالقرنین را مبارزه با شرك و بت‌پرستی و ساختن سدّ در برابر دشمنان معرفی می‌کند؛ لکن سيره سياسى كورش مدارا با پيروان اديان گوناگون و حتّى بت پرستان بوده است. ضمن اینکه در تاریخ سدی به نام کورش ثبت نشده است. لکن مولف محترم بر این عقیده است که ذوالقرنین همان کورش است. ایشان می گوید: «ما در برابر آيات كريمه‌اى از قرآن قرار داريم كه درباره شخصيت تاريخى و بزرگ سخن می‌گوید و پس از جست و جو در تاريخ، چنين شخصيتى را كه آيه بر آن تطبيق كند، نمى‌يابيم مگر كورش كبير كه ويژگی‌هاى ذو‌القرنين، بيشتر بر او قابل انطباق است. پس چه بسا او همان ذو‌القرنين باشد و البته خداوند بر حقيقت امر آگاه‌تر است».

برخي سد «ذوالقرنين» را با «ديوار چين» منطبق مي دانند؛ درحالی که در ساخت اين ديوار از آهن و مس استفاده نشده، و یا در يك تنگه باريك كوهستانى بنا نگرديده، بلكه صدها كيلومتر طول آن است. بعضى ديگر أن را «سد مأرب» در سرزمين يمن مى دانند؛ در حالى كه سد مأرب در يك تنگه كوهستانى، و براى جلوگيرى از سيلاب و ذخيره آب ساخته شده است. اما بر طبق گواهى دانشمندان، در سرزمين قفقاز و در بین سلسله كوه هاي آن منطقه، تنگه معروف «داريال» وجود دارد، و در آنجا ديوار آهنين باستانى به چشم مى خورد، كه عده اي آن را سد ذوالقرنين مي دانند.

«غضب» پیامدهای بسیاری دارد؛ در این حال، عقل از كار مى افتد، و انسان ديوانه وار حرکاتی را انجام مى دهد كه مايه ترس یا تعجب دیگران مى گردد؛ امام علی(ع) می فرماید: «غضب عقل آدمى را فاسد مى کند». غضب ایمان را تباه می کند، زيرا فرد عصبانى ممکن است هر ظلم و گناهی انجام دهد. هنگامى كه آتش خشم شعله ور مى شود، كنترل عقل برداشته مى شود، و عيوب مخفى انسان آشكار شده و آبرویش می رود. از سویی غضب راه شيطان را به سوى انسان باز می کند، زيرا ايمان و عقل که دو مانع قوى در برابر شيطان است، به هنگام غضب، ضعيف می شود.

طبق آیات قرآن، ياران خدا وقتى كه به حكومت برسند راه رسيدن به قرب پروردگار، عدالت اجتماعى و گسترش نيكى ها و خوبيها را فراهم مى سازند. حاكميت دين و قوانين الهى بر همه اجتماع، امنيت كامل در همه جا، عبادت خالصانه، تعليم و تربيت، تأمين آزادى هاى انسانى، اقامه عدل و داد و تأمين عدالت اجتماعى در تمام سطوح جامعه، فراهم ساختن امنيت اجتماعى، فراهم كردن مقدمات بندگى خدا و سير الى الله و تكامل انسانى و رسيدن به مقام قرب الهى از جمله اهداف حكومت اسلامی است.

داستان‌هاى قرآن، واقعى و تجربه‌هایى تلخ و شیرین از زندگى بشر است كه قرآن براى عبرت آموزى یاد كرده است؛ و پر واضح است كه از انگاره‌هاى وهمى و خاطره‌هاى خیالى، پندآموزى میسّر نیست. البته باید توجه داشت كه قرآن این حوادث تاریخى را با بیانى ادبى و هنرى به زیباترین شكل به تصویر كشیده است تا جذّابیت و تأثیر آن بیشتر شود. به طور كلّى شیوه قرآن آن است كه براى اثرگذار كردن آموزه‌هاى خویش و پیشبرد دعوت حق، ضمن پایبندى به واقع، هنر را به خدمت مى‌گیرد و از امور وهمى و خیالى صِرف پرهیز مى‌كند؛ زیرا امور خیالى تأثیرگذارى پایدارى ندارد و دانشمندان علوم تربیتى بر این نكته تأكید دارند كه از بنا كردن پایه‌هاى تربیتى بر بنیان‌هاى ناپایدار باید پرهیز كرد؛ چراكه چنین ساختمانى قوام و دوامى نخواهد داشت و فرو مى‌ریزد.

پيامبر(ص) على(ع) را ذو القرنين ناميده و فرمود: اى مردم ذو القرنين يعنى برادر و پسر عمويم على بن ابى طالب را دوست بداريد. و نيز خطاب به على(ع) فرمود: تو ذو القرنينِ بهشت هستى. شارحان حديث گفته اند: يعنى صاحب دو طرف بهشت و مُلک با عظمت آن. و از ثعلب نقل شده: منظور اين است که على پدر دو شخصيّت بسيار بزرگوار امّت، حسن و حسين مى باشد، يا ذو القرنين بدين معناست که دو شکاف در سرش به وجود آمده يکى از ضربت عمرو بن عبدوُدّ در جنگ خندق، و ديگرى از ضربت ابن ملجم.

قرآن در سوره «كهف» به معرفي شخصيت «ذوالقرنين» مي پردازد كه پاسخی است از پیامبر(ص) به گروهی از طایفه قریش. قرآن می فرماید: «ما در روى زمين او را تمكّن داديم و اسباب هر چيز را در اختيارش نهاديم». در واقع خداوند اسبابي را در اختيارش گذارده بود اعم از عقل، مديريت صحيح و امكانات مادى. اینكه قرآن می فرماید: «ما به ذوالقرنين گفتيم»، ممکن است مقصود الهام قلبى باشد، همانند غير پيامبران، و يا مى خواهد نبوت او را مطرح نماید.

در اين كه «ذوالقرنين» چه کسی بوده، در ميان مفسران اختلاف است؛ برخي او را اسكندر مقدونى دانسته، و بعضي او را از پادشاهان يمن مي دانند، اما نظريه سوم، ذوالقرنين را كوروش كبير معرفی می کند. دو نظريه اول، هيچ مدرك تاريخى ندارد ولی از آنجا که قرآن ذوالقرنين را داراى صفات ممتازى از جمله خداباوری و امداد و یاری توسط خداوند و ... مي داند نظریه سوم قابل قبول به نظر می رسد.