از راهكارهاى اسلام براى پديدآوردن جامعه اى سالم و پاك، جلوگيرى از شهوت‌انگيز شدن و در نتیجه سالم نگه داشتن غريزه طبيعى موجود در ژرفاى وجود دو جنس و هدايت آن در مسير درست می‌باشد. لذا در قرآن کریم به نمونه‌هايى از محدود ساختن زمينه‌هاى تحريك و اغفال و فتنه‌گرى متقابل زن و مرد برمی‌خوریم؛ از جمله می‌فرماید: «به مؤمنان بگو نگاه‌هاى خود را فروكاهند و عورت هاى خويش را نگاه دارند، اين براى ايشان بهتر و پاكيزه‌تر است».

اولا: خدا ابلیس را از ابتدا شيطان نيافريد، ابلیس سالها همنشین ملائک مقرب و بر فطرت پاك بود، امّا با اختیار داده شده، بنای طغیان و سركشى را گذاشت و لقب شیطان گرفت. بنابراین خلقت اولیّه او پلید نبوده تا منافی عدالت باشد.
ثانیا: از منظر سازمان آفرينش، وجود شيطان براى افراد با ايمان و آنها كه مى خواهند راه حق را بپويند زيانبخش نيست، بلكه وسيله پيشرفت و تكامل آنها است؛ چرا که پيشرفت و تكامل، همواره در ميان تضادها صورت مى گيرد. بنابرین وجود شیطان برای حق پویان، رمز تكامل است و سدّ هدایت نیست، زیرا شيطان جز وسوسه کاری نمی کند.
ثالثا: خداوند در برابر وسوسه های اغواگرانه شیطان، ابزار هدایت، اراده و قدرت انتخاب را نیز در اختیار انسان قرار داده است. انسان گناهکار با اختیار از وسوسه شیطان پیروی می کند، لذا مستحقّ مجازات می گردد.

خداوند در آيه 75 سوره «مومنون» کافران لجوج را این گونه توصیف می کند: وقتى مشمول نعمتهاى خداوند مى شوند و امواج بلاها از آنها برطرف مى شود که شايد از طريق محبّت و رأفت بيدار شوند، بر غرورشان افزوده مى شود و به طغيانشان ادامه مى دهند. همچنین در آیه 93 سوره «اسراء» می فرماید: «گفتند ما هرگز ايمان نمى آوريم تا چشمه اى از اين سرزمين براى ما خارج سازى ... يا به آسمان بالا روى، حتّى به آسمان رفتنت نيز ايمان نمى آوريم مگر آنكه نامه اى [از سوى خدا] بر ما بیاوری تا آن را بخوانيم» و موارد دیگری از این دست.

تأمل در این آیاتی که از این امور سخن گفته اند، نشان می دهد که گمراهی و مهر شدن قلب ها، نتیجه عمل و انتخاب خود انسان است؛ نه حاصل جبر الهی. مثلا هواپرستی، کفر، عناد، غفلت، نفاق و... از مهم ترین عوامل گمراهی و مهر شدن دلها در این آیات است. اگر مى بينيم گمراهی، قفل شدن دلها و زینت اعمال زشت، به خدا نسبت داده شده است، به خاطر آنست كه خداوند این خاصيت را در اعمال و انتخابهای غلط انسانها نهاده است که در صورت ارتکاب و انتخاب آنها دچار گمراهی، لعن و کج فهمی شوند.

خداوند در آیاتی از قرآن، به تبیین فرجام اقوامی پرداخته که تمام تلاش خود را صرف آبادانی و توسعه یافتگی دنیا کرده و همین امر موجب غفلت، طغیان و نابودی آنان شده است. از این رو قرآن می فرماید: «و چه بسیار از شهرها و آبادیهایى را که بر اثر فزونى نعمت، مست و مغرور شده بودند هلاک کردیم! این خانه هاى آنهاست که[ویران شده، و] بعد از آنان جز مدت کمى، کسى در آن سکونت نکرد». همچنین می فرماید: «آیا[قارون] نمى دانست که خداوند از میان اقوام پیشین کسانى را هلاک کرد که نیرومندتر و ثروتمندتر از او بودند؟!».

اولا: خداوند بدون دعا و حتی در شرایطی که بندگان گناه می کنند، نعمت های خود را شامل حال آنها می کند و تعلیق رفع برخی گرفتاری ها به دعا یک تعلیق الزامی نیست.
ثانیا: خداوند عالم را طبق نظام اسباب و مسبّبات تدبیر می کند. یکی از امور موثّر برای اجابت حوائج در آن نظام اسباب و مسببات؛ «دعا» است. این سؤال که چرا خداوند در برخی از موارد رفع گرفتاری انسان را منوط به دعا کرده است؟ مثل این است که بپرسیم چرا خداوند رفع بیماری را منوط به دارو کرده است؟!
ثالثا: هر چیزی در این عالَم حکمتی دارد و دعا نیز دعا حکمت های خودش را دارد: 1. دعا نماد سپاس گذاری از منعم و از جمله عبادات محسوب می شود. 2. بنده با دعا خود را وابسته مطلق به خالقش می ببیند و طغیان نمی کند. 3. انسان به وسيله دعا به خداوند توجّه می نماید و همین سبب می شود که خداوند نیز به او توجّه کند. 4. دعا به هنگام حوادث سخت و طاقت فرسا به انسان اميدوارى و آرامش مى بخشد. 5. همچنین دعا باعث تقویت اراده می شود.

قرآن سرچشمه شقاوت انسان را «طغیان» و«دنیا پرستى» می داند، در واقع عصاره تعالیم انبیاء نیز همین است، زیرا هواپرستى پرده اى بر عقل انسان کشیده، و اعمال بدش را تزیین مى دهد و قدرت «تشخیص» را از او مى گیرد و او را به خود مشغول مى دارد. امام علی(ع) در حدیثی می فرماید: «هولناک ترین چیز ها پیروى از هواى نفس، و آرزوهاى طولانى است، اما پیروى از هوى، شما را از حق باز داشته، و اما آرزوهاى طولانى آخرت را به فراموشى مى سپرد». هم چنین امام صادق(ع) مى فرماید: «نفس را با هوا و هوس رها مکن زیرا نفس را می کشد».

محمد بن ابى بکر در ضمن نامه اش به معاویه، او و پدرش را ملعون و نفرین شده مى داند و خطاب به او مى گوید: «تو ملعون و نفرین شده و پسر نفرین شده اى، همواره تو و پدرت علیه رسول خدا(ص) طغیان نموده و در جهت خاموشى نور خدا تلاش مى کردید».

موارد فراوانى از معجزات معصومین(ع) به شكل «ولايت تكوينى» اتفاق افتاده است. صدا زدن درخت و آمدن با ريشه به نزد پيامبر(ع)، مأموريت شتر پيامبر(ص) براي نشستن در خانه ابو ايوب انصارى و بينا كردن چشم مادر او به دست حضرت، فرو نشاندن طغیان آب فرات از سوي امام علي(ع) و ... همه بيان‌گر ولايت تكوينى آنهاست. البته این ولایت شاخه هاى ديگرى نيز دارد، از جمله: تأثيرگذارى در قلوب آماده پذيرش حق و تربيت و هدايت غير آشكار نفوس لايق از طريق امدادهاى معنوى و روحانى و موارد دیگر که نمونه هاى فراوانى دارد.