در جنگ صفين هنگامی که معاويه احساس خطر کرد، ضمن نامه ای خطاب به امام على(ع) نوشت: گمان می کنم اگر مى دانستیم در این جنگ بین ما چه روی می دهد، هرگز با هم نبرد نمی کردیم. پس برای اینکه افراد بیشتری کشته نشوند، حکومت شام را به من بده تا مصالحه كنيم، ما همه فرزندان عبدمناف هستيم و برهم برترى نداریم. امام با رد درخواست معاویه و بیان دلیل و فلسفه نبرد با او و شرح حسب و نسب خویش، پاسخ نامه معاویه را دادند.

امام صادق(ع) فرمود: «اى یونس بن نباته؛ مردم درباره ابوطالب چه مى گویند؟ گفتم: فدایت شوم مى گویند: او در گودالى از آتش است که مغز او از آن به جوش مى آید. فرمود: دشمنان خدا دروغ مى گویند، همانا ابوطالب از هم نشینان پیامبران و صدّیقان و شهدا و صالحان است و اینها خوب هم نشینانى هستند».

کلام و رفتار پیامبر(ص) نشان دهنده آن است که ایشان ابوطالب(ع) را مؤمن می دانسته اند؛ نمونه هایی از این رفتار و گفتار عبارتند از: 1- علاقه رسول خدا(ص) به ابوطالب، چرا که طبق آیه 28 آل عمران، دوست داشتن کافر حرام است. 2- طلب خیر پیامبر(ص) برای ابوطالب. 3- حضور رسول اللّه(ص) در تشییع جنازه ابوطالب. 4- محبت پیامبر اکرم به عقیل به خاطر ابو طالب. 5- نامگذاری سال وفات ابوطالب به سال عزای عمومی.

از جمله دلایلی که ایمان ابوطالب(ع) را ثابت مى کند شعرها و کلمات ایشان است، مانند: «محمّد پیامبرى مانند موسى است که به پیامبرى او در اول همه کتاب‌ها به نام او تصریح شده»، «به خداى کعبه قسم! پیامبر را به خاطر سختى‌ها با [بت] عزّا عوض نمى‌کنیم»، «بهترین مردم محمد است و او وزیر موسى و مسیح است. براى ما هدایتى آورد مثل هدایتى که آن دو آورده‌اند...»، «هیچ گاه گوش به سخن ملامتگران فرا نداده و ذره‏ ای به کفر و عصیانگری متمایل نمی‏باشم»، «فرزند برادرم هرگز دروغ نمى‌گوید» و نمونه های بسیار دیگر.

اهل بیت(ع) معتقد بودند که ابوطالب هرگز بت پرست نبوده، به نبوّت پیامبر اسلام ایمان داشت و مسلمان از دنیا رفت. آنان به مناسبت های مختلف بر ایمان ابوطالب تأکید می کردند، از جمله در روایاتی از حضرت على(ع)، امام رضا(ع) و امام صادق(ع) به ایمان ایشان تصریح شده است.

ابن سعد در الطبقات الکبرى می گوید: چون زمان وفات ابوطالب رسید، فرزندان عبدالمطّلب را جمع کرد و گفت: مادامى که سخن محمّد را گوش دهید و امر او را تبعیّت کنید، در خیر و خوبى هستید؛ پس از او پیروى کنید و او را کمک کنید تا رستگار و هدایت شوید.

نام «احمد» از نام هاى معروف پیامبر اسلام (ص) بوده است و شواهدی برای آن وجود دارد از جمله: 1- در تواریخ آمده است: پیامبر اسلام(ص) از کودکى دو نام داشت. 2- در اشعار زیادى دیده مى شود که در آن از پیغمبر گرامى اسلام به عنوان «احمد» یاد شده است. 3- خداوند پیامبر اسلام(ص) را در شب معراج بارها به عنوان «احمد» خطاب کرد. 4- هیچ کس از مشرکان و اهل کتاب ایراد نکردند که «انجیل» بشارت آمدن «احمد» داده، نام تو «محمّد» است، این سکوت، خود دلیل بر شهرت این اسم در آن محیط است.

حبیب بن ثابت از ابن عباس نقل می کند: این آیه در باره ابو طالب نازل شده است. پاسخ: اولاً: این روایت مرسل است. ثانیا: بر خلاف مضمون آیه حضرت ابوطالب مردم را از پیامبر نهی نمى‌کرد بلکه از آن حضرت دفاع مى‌ نمود. ثالثاً: «ینئون» به معناى دورى است، لکن ابوطالب همواره با پیامبر و در کنار او بود. رابعاً: اگر آیه تنها در مورد ابوطالب بود باید «ینهون» و «ینئون» مفرد می آمد نه جمع. خامساً: برخى از دانشمندان اهل سنت، تصریح کرده‌اند که این آیه درباره مشرکین مکه نازل شده است، نه شخص ابوطالب.