یکی از دلایل حرمت «شراب» در اسلام، از بین رفتن عقل انسان است. آمار نشان می دهد كه شرابخواران تدريجاً ديوانه شده و سر از تيمارستان درمى آورند. در واقع شراب مهمترين گوهر وجودی انسان را زايل كرده، و وى را در رديف حيوانات قرار مى دهد. در واقع با تعطيلى عقل، مشكلات شرابخوار تمام نمى شود، بلكه ابتداى بدبختى و سيه روزى اوست، و در آن حال ممكن است دست به هر جنايتى بزند. از این رو اسلام با اطلاع از همه مفاسد و عواقب آن، و براى جلوگيرى از ابتلاى بشر به اين نوشيدنى خطرناك، حكم تحريم شراب را صادر كرد.

امام علی(ع) حب دنیا را سرچشمه بسیاری از گناهان دانسته و از طرق مختلفى به نكوهش دنيا مى پردازد. به عنوان مثال گاه از بى وفايى و ناپايدارى دنيا مى گويد كه چگونه همه را به خود مشغول مى كند، و یا از دگرگونى سريع آن سخن مى گويد كه در يك شَب پيروزيها به شكست مى انجامد و گاه با ترسیم حالات انسان در آستانه مرگ، از قبرهاى تنگ و تاريك، و از تنهايى انسان سخن می گوید که البته همه اين مباحث را در سايه قرآن طرح مى كند، و همین بر نورانيت و جاذبه كلام امام(ع) افزوده و آن را تأثيرگذارتر مى گرداند.

امام علی(ع) در خطبه32 نهج البلاغه مردم را به زهد در دنیا که سرچشمه اصلى و کلید حقیقى سعادت انسان است دعوت مى کند و بر این امر تأکید مى کند که تمام بدبختى هایى که دامان انسان ها را گرفته و مى گیرد، از دنیاپرستى و دلبستگى بى حساب به دنیا حاصل مى شود.

یهودیان نه فقط در این دنیا براى خود برترى قائلند، بلکه معتقدند: این امتیاز نژادى در آخرت نیز به کمک آنها مى شتابد و گنهکارانشان بر خلاف افراد دیگر تنها مجازات کوتاه مدت و خفیفى خواهند دید. و همین پندارهاى غلط آنها را آلوده به انواع جنایات، بدبختى ها و سیه روزى ها کرده. آیه 80 سوره بقره مى فرماید: «آنها گفتند: هرگز آتش دوزخ، جز چند روزى به ما نخواهد رسید. بگو آیا پیمانى نزد خدا بسته اید که هرگز خداوند از پیمانش تخلف نخواهد کرد؟ یا این که چیزى را به خدا نسبت مى دهید که نمى دانید؟!».
 

امام در خطبه 21 نهج البلاغه می فرماید: «سبکبار شوید تا به قافله برسید». آری عامل بدبختى گروهى از انسان ها، سنگین کردن بار خود از امورى است که هرگز در زندگى ساده دنیا به آن نیازى نیست. آری هنگامى که قافله به گردنه هاى دشوار می رسaد، گرانباران وامى مانند و چون قافله نمى تواند به خاطر یک یا چند نفر توقّف کند، او را رها کرده خود مى روند و چنین کسى طعمه خوبى براى راهزنان و یا گرگان بیابان است؛ ولى سبکباران قافله در پیشاپیش قافله حرکت مى کنند و زودتر از دیگران به منزل مى رسند.

امام علی(ع) در خطبه 111 در این باره می فرماید: «هيچ كس از دنيا شادمانى نديده جز اين كه بدنبال آن او را با اندوه مواجه مى سازد، و هنوز باران آسايش بر او نباريده كه بلاهای سيل آسا بر سرش مى بارد ...». به اين ترتيب امام(ع) به دنبال این توصيف ها، نتيجه مى گيرد كه عاقل كسى است كه از آن به مقدار كم و به اندازه كفاف قناعت كند تا اسباب امنيّت خاطر فراهم سازد. چرا كه آنها كه فزون طلبند، براى حفظ اين فزونى، خود را در معرض آفات فراوان قرار داده و عوامل بدبختى و نابودى خويش را فراهم مى سازند.

استکبار در قرآن به عنوان یک صفت ویژه برای کفار به کار رفته و منظور، تکبر از قبول حق است. در آیه 7سوره نوح آمده: و من هر زمان آنها را دعوت کردم که [ایمان بیاورند و] تو آنها را بیامرزى، انگشتان خویش را در گوش هایشان قرار داده و لباس هایشان را بر خود پیچیدند و در مخالفت اصرار ورزیدند و به شدت استکبار کردند. در حقیقت بدترین استکبار همان تکبر از قبول حق است؛ چرا که تمام راه هاى هدایت را به روى انسان مى بندد.

هر کس سوره «مدثر» را بخواند به تعداد هر یک از کسانى که پیامبر(ص) را در مکّه تصدیق یا تکذیب کردند به او ده حسنه داده مى شود و اگر آن را در نماز فریضه بخواند در جوار و درجه پیامبر(ص) خواهد بود و در زندگى دنیا بدبختى و رنج دامنش را هرگز نگیرد.

در کتب مسیحیت با اشاره به زشتی شراب، حکم آن را بیان می کند، به عنوان مثال در کتاب امثال سليمان می خوانیم شراب سبب مى شود كه از انسان حركات و سخنانى سربزند که مورد تمسخر واقع شود و هر كسى كه به شراب فريفته شود حكيم نمى شود. در فصل 28 كتاب اشعياء آمده: شراب سبب گمراهی می گردد و ... . از این تعبیرات درمی یابیم که شراب به جسم و جان انسان زيان مى رساند و سبب گمراهى و بدبختى انسان ها مى شود.

پايه اصلى سعادت و شقاوت - همان گونه که در روایات آمده - اراده و خواست خود انسان است، اوست كه مى تواند وسائل لازم را براى ساختن خويش و حتى جامعه اش فراهم سازد، و اوست كه مى تواند با عوامل بدبختى و شقاوت به مبارزه برخيزد و يا تسليم آن شود.