کتاب «دلائل النبوه و معرفه احوال صاحب الشریعه» توسط ابوبکراحمد بن حسین ابن على بیهقى (384-458 ق) نوشته شده است. این کتاب در زمینه سیره نبوى و زندگانى نیاکان نبى اکرم(ص)، اخلاق، معجزات، و بشارت هاى انبیاى گذشته بر ظهور آن حضرت است. بیهقى آن را بر اساس روایات و به شیوه موضوعى مرتب کرده است. این کتاب یکى از مهم ترین و معتبرترین منابع مورخان و سیره نویسان پس از بیهقى به شمار مى رود و از حیث سند آن چنان معتبر است که مورخان و محدثان متاخر، هنگام نقل مطالب بیهقى، سند آنها را حذف کرده و مثلاً مى نوشتند: «بیهقى روایت کرده است». از ابعاد اهمیت کتاب «بیهقى» یکى نقل هاى مستند تاریخى وى و دیگرى نقل هاى او از کتاب «مغازى» نوشته «موسى بن عقبه» است. کتاب مغازى از بین رفته و در دست نیست، اما بخش عمده اى از مطالب آن در کتاب دلائل بیهقى نقل و حفظ شده است.

ابوهیثم تیهان از اصحاب رسول خدا(ص) و اميرالمؤمنين(ع) است، او در تمامى غزوه هاى صدر اسلام جنگيد و جزو نخستين گروه انصار بود كه پيش از هجرت پيامبر (ص) در مكّه ايمان آوردند. او به خلافت ابوبكر تن نداد و امام علی(ع)، در زمان خلافتش او را بر بيت المال گمارد وعاقبت در جنگ صفین كشته شد.

«روم شرقى» برای پیش دستی بر مسلمین، سپاهى چهل هزار نفره با اسلحه کافى و مجهز را در مرز حجاز متمرکز ساخت. وقتی خبر به پیامبر(ص) رسید، براى این که درس عبرتى به روم و سایر همسایگان بدهد، بى درنگ به «تبوک» رفت؛ لکن اثرى از سپاهیان«روم» ندید، گویا وقتی از حرکت سپاه اسلام، با آن شهامت و شجاعت که به گوش رومیان رسیده بود، با خبر شدند، صلاح در این دیدند که ارتش خویش را به درون کشور فرا خوانند. لذا پیامبر(ص) پس از مشورت با یاران، نظر آنان را درباره بازگشت به مدینه پذیرفت.

درباره «صحابه» تعاریف کاملا متفاوتى از سوى علماى اهل سنّت ارائه شده است: بخاری و احمد بن حنبل هر کس از مسلمانان را که پیامبر(ص) را حتی برای لحظه ای دیده باشد، «صحابه» می دانند. بعضى دیگر مثل قاضى ابوبکر مى گوید: «... عرف امّت این واژه را تنها به کسانى اطلاق مى کنند که مدّت قابل ملاحظه اى با آن حضرت مصاحبت داشته اند...». بعضى مانند سعید بن المسیّب گفته است : «صحابى پیامبر(ص) تنها کسانى هستند که حدّاقل یک یا دو سال با آن حضرت بوده و در یک یا دو غزوه با رسول خدا شرکت جسته اند».

زندگى امام على(ع) از هجرت تا وفات پیامبر(ص)، شاهد رویدادهاى فراوان و فداکاریهاى بی نظیر آن امام، در میدان هاى نبرد است. پیامبراسلام پس از هجرت به مدینه، بیست و هفت «غزوه» با مشرکان و یهود و شورشیان داشت که على(ع) در بیست و شش غزوه از این غزوات شرکت داشت و فقط در غزوه «تبوک» به علت حساسیت شرائط که بیم آن مى‏ رفت منافقان در غیاب پیامبر(ص) در مرکز حکومت اسلامى دست به توطئه بزنند، به دستور پیامبر(ص) در مدینه ماند.

جابر بن عبدالله انصارى از صحابه رسول خدا(ص) و ياران با وفاى اهل بيت(ع) است. پدرش عبدالله بن عمرو بن حرام انصارى که در جنگ احد به شهادت رسید، از پيشگامان دعوت پيامبر براى هجرت به مدينه است.  جابر در هيجده غزوه همراه پيامبر(ص) حضور داشت و در جنگ صفين نيز در ركاب على(ع) بود. او در اربعین حسینی به زیارت قبر امام حسین(ع) رفت.

پیامبر(ص) بلافاصله بعد از پایان «جنگ احزاب»، از طرف خداوند مأمور شد، حساب یهود «بنى قریظه» را روشن سازد. محاصره دژهای آنان 25 روز طول کشید. ابولبابه برای مشورت نزد آنها رفت. او با دیدن ناله ی زنان و کودکان دلش سوخت و با اشاره به گلویش فهماند سزای پیمان شکنی جز مرگ نیست ولی پشیمان شد و توبه کرد. رسول اکرم(ص) سعد بن معاذ را با رضایت خودشان قاضی قرار داد و او حکم به اعدام جنگجویان و اسارت سایرین و تقسیم اموالشان داد. اما گروهى از آنان اسلام را پذیرفتند و نجات یافتند.

امام رضا(ع) نقل مى کند؛ جوانى از امام علی(ع) درباره فضیلت جنگجویان سوال می کند، امام فرمودند من همین سؤال را از پیامبر(ص) پرسیدم. و ایشان فرمودند: «هنگامى که جنگجویان تصمیم بر شرکت در میدان جهاد مى گیرند خداوند آزادى از آتش دوزخ را براى آنها مقرر مى دارد و هنگامى که آماده میدان مى شوند فرشتگان به وجود آنها افتخار مى کنند. هنگامى که از خانواده خود خداحافظی می کنند، از گناهان خود خارج مى شوند، و هنگام روبرو شدن با دشمنان، مردم جهان نمى توانند میزان ثواب آنها را درک کنند، و ....  .

آیه117 درباره ابو خیثمه نازل شد که به غزوه تبوک نرفت. یک روز که در کنار همسران خود بود به یاد پیامبر(ص) که در هوای گرم با دشمن مبارزه می کنند افتاد و پشیمان شد. سوار بر شتر شد و به سوی تبوک حرکت کرد تا به پیامبر(ص) رسید. آیه 118 درباره سه نفر از مسلمانان نازل شد که از شرکت در جنگ تبوک سرباز زدند. بعد از جنگ پیامبر(ص) عذر خواهی آنان را قبول نکرد و دستور داد احدى با آنها سخن نگوید. حتی زنانشان با آنها قطع رابطه کردند. فضای مدینه بر آنها تنگ شد و به کوه پناه بردند و از کار خود پشیمان شدند.

بخش مهمى از سوره آل عمران درباره توحید، معاد و معارف اسلامى است و بخش دیگرى پیرامون جهاد و درس هاى مهمی از دو غزوه بدر و احد می باشد. در قسمتى از آن یک سلسله احکام اسلامى بیان شده و تاریخ برخی انبیاء از جمله: آدم و نوح و ابراهیم و موسى و عیسى و سایر انبیاء بیان شده است.