آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

درباره «صحابه» تعاریف کاملا متفاوتى از سوى علماى اهل سنّت ارائه شده است: بخاری و احمد بن حنبل هر کس از مسلمانان را که پیامبر(ص) را حتی برای لحظه ای دیده باشد، «صحابه» می دانند. بعضى دیگر مثل قاضى ابوبکر مى گوید: «... عرف امّت این واژه را تنها به کسانى اطلاق مى کنند که مدّت قابل ملاحظه اى با آن حضرت مصاحبت داشته اند...». بعضى مانند سعید بن المسیّب گفته است : «صحابى پیامبر(ص) تنها کسانى هستند که حدّاقل یک یا دو سال با آن حضرت بوده و در یک یا دو غزوه با رسول خدا شرکت جسته اند».

در این که منظور از «صحابه» چه کسانى هستند، تعابیر و تعاریف کاملا متفاوتى از سوى علماى اهل سنّت ارائه شده است.
1ـ بعضى آن قدر آن را توسعه داده اند که مى گویند هر کس از مسلمانان آن حضرت را دیده است، از اصحاب آن حضرت است! این تعبیر را «بخارى» ذکر کرده و مى گوید: «من صحب رسول الله (صلى الله علیه وآله) أو رآه من المسلمین فهو من أصحابه!».(1)
احمد بن حنبل عالم معروف اهل سنّت نیز آن را بسیار گسترده دانسته و مى گوید: «أصحاب رسول الله (صلى الله علیه وآله) کلّ من صحبه شهراً أو یوماً أو ساعة أو رآه؛ اصحاب رسول خد (صلى الله علیه وآله)هر کسى است که یک ماه یا یک روز یا حتّى یک ساعت با او مصاحبت داشته، یا او را دیده است!».(2)
2ـ بعضى دیگر تعریف محدودترى براى صحابى برگزیده اند به عنوان مثال قاضى ابوبکر محمّد بن الطیّب مى گوید: «گرچه مفهوم لغوى صحابى عام است، ولى عرف امّت این واژه را تنها به کسانى اطلاق مى کنند که مدّت قابل ملاحظه اى با آن حضرت مصاحبت داشته اند; نه کسى که تنها یک ساعت در خدمتش بوده، یا چند قدم با او گام برداشته، یا حدیثى از آن حضرت شنیده است».
3ـ بعضى مانند سعید بن المسیّب دایره را از این هم تنگ تر کرده و گفته است : «صحابى پیامبر (صلى الله علیه وآله) تنها کسانى هستند که حدّاقل یک یا دو سال با آن حضرت بوده و در یک یا دو غزوه با رسول خدا شرکت جسته اند».(3) این تعاریف و تعاریف دیگرى که براى عدم اطاله کلام از نقل آن خوددارى میکنیم نشان میدهد که دقیقا روشن نیست این واژه چه کسانى هستند ولى اغلب همان معناى وسیع و گسترده را انتخاب کرده اند.(4)