برخی از آیات و احادیث نشان از حیات و هوشیاری ارواح مؤمنان و کافران محض دارند ولی روایات دیگری مربوط به سؤال قبر وجود دارد که مردگانی که خارج از دایره «ایمان محض» یا «کفر محض» هستند، تا روز قیامت در حالتی شبیه به «خواب» روزگار می گذرانند؛ از اخبار متعددى كه در زمينه سؤال قبر وارد شده استفاده مى شود كه در قبر از دو گروه سؤال مى شود. گروهى كه ايمانى خالص دارند و گروهى كه صاحب كفر خالصند اما افراد مستضعفى كه در ميان اين دو قرار گرفته اند، حداقل در این مرحله مورد سؤال قرار نمی گیرند.
امّا مقصود از افراد «مستضعف» افرادی هستند که در مرز بین کفر و ایمان هستند. افرادی که در اثر دور ماندن از فضای ایمان و اسلام یا مرز اصلی برای تشخیص مذهب حق، شناخت لازم جهت هدایت شدن را کسب نکرده و به همان عقیده گذشته خود باقی مانده اند. این افراد گر چه مؤمن به دین اسلام یا مذهب راستین نبوده اند اما به جهت عدم اتمام حجت بر آن ها تا زمان تمام شدن حجت خداوند بر آن ها مورد مؤاخذه قرار نمی گیرند و سؤال قبر ندارند.
منظور از «مؤمن خالص» در روایات سؤال قبر، کسی است که به دین اسلام ایمان داشته و اگر چه در «عمل» مؤمنی متوسط الحال بوده ولی اصل ایمان او خالص و پذیرفته شده می باشد و بنابراین مشمول کسانی که «در قبر کسی متعرض سؤال از آنها نمی شود» نمی گردند.
حتی درباره افراد مستضعف هم می گوییم که به هیچ وجه مفهوم احادیث سؤال قبر این نیست که آنها برزخ ندارند بلکه فقط موضوع «سؤال قبر» از آنها منتفی شده است و شاید به روز قیامت موکول شده باشد. اتفاقا از روایات فشار قبر استفاده مى شود که رنج در قبر عمومیت دارد و همه به آن گرفتار مى شوند. رنج وقتی معنی پیدا می کند که ما شعور را برای مرده پذیرفته باسیم.

بر طبق روايات، امام حسين(ع) عهده دار غسل و کفن و دفن امام مهدی(عج) خواهد شد. به فرموده امام صادق(ع): «مرگ حجت فرا مى رسد پس متولى غسل و كفن و حنوط و دفن او امام حسين(ع) است؛ زیرا كسى به جز وصى متولى امور وصى نمى شود».

جنازه عثمان سه روز روى زمين ماند و دفن نشد و  وقتی خواستند او را دفن کنند مردم تابوتش را سنگباران كردند و خواستند جنازه را دور بیندازند ولی امام علی(ع) مانع شد و جنازه در حشّ کوکب دفن شد.

ابن عساكر در تاريخ خود، روایتی با این مضمون نقل می کند و بعد می نویسد: «این حدیث ناشناخته بوده و معنایش درست نیست و ابوطاهر فردى بسیار دروغگو بوده و عبد الجلیل، مجهول است». هدف از این جعل، توجیه دفن ابوبکر در حجره و خانه پیامبر(ص) بدون مجوز شرعی است؛ زیرا اگر این حجره بعد از وفات، در ملک آن حضرت باقى ماند، پس براى دفن خلیفه، رضایت وارثان پیامبر(ص) شرط است و اگر به فتوای ابوبکر صدقه است، پس باید براى این کار از جامعه اسلامى اجازه گرفت، درحالیکه هیچکس این کار را نکرد.

ابن تیمیه مى گوید: «آنچه حلّى نقل کرده که فاطمه وصیّت کرد تا او را شبانه دفن کنند و هیچ کس بر او نماز نگزارد، این مطلب را کسى از فاطمه حکایت نمى کند، و نماز میت خواندن مسلمان بر دیگرى خیر زایدى است که به او مى رسد». امّا حضرت زهرا(س) به جهت مبارزه سیاسى با دستگاه حاکم و اطلاع مردم از عدم مشروعیّت خلافت آنان، دست به چنین وصیتى زده است. ضمن اینکه نماز هر کس بر جنازه شخصى منشأ خیر زاید نخواهد بود؛ خصوصا حضرت زهرا (س) که مطابق آیه تطهیر از هر نوع اشتباه و خطایی مصون است.

اسلام دين اتقان و محكم كارى است. هم روایات و هم عقل حکم می کنند که كار باید به نحو ريشه دار و اساسى انجام شود. پیامبر(ص) فرمود: «خداوند دوست دارد وقتى بنده عملى را انجام مى دهد، با محكم كارى انجام دهد». در جای دیگر فرمودند: «زمانى كه عملى را يكى از شما انجام داديد، محكم و متقن به پايان رسانيد».

برابر مبانى اعتقادى شيعه، متولى كفن و دفن هر امامى، امام بعد از اوست؛ و لذا شیعه معتقد است امام سجاد(ع) به قدرت خداوند برای دفن پیکر پدر گرامی شان حاضر شدند.

اجازه خواستن عمر از عایشه برای دفن شدن در کنار رسول خدا این سوال را به ذهن می آورد که عایشه به چه عنوانی در خانه حضرت رسول حقی پیدا کرده است؟ اگر ارث برده پس سایر بستگان حضرت رسول مانند فرزندان فاطمه نیز باید از ایشان ارث می بردند و اجازه از آنها نیز باید گرفته می شد (اما ابوبکر و عمر در مقابل حضرت زهرا و در هنگام غصب فدک استدلال می کردند که پیامبران چیزی را برای بستگان خود به ارث نمی گذارند!) این در حالی است که عایشه به عنوان یکی از همسران حضرت رسول سهم بسیار کمی از آن منزل می برد.

این ادّعا آنقدر بی اساس است که حتی بزرگان اهل سنت در آن دچار تردید شده اند؛ دکتر احمد محمود صبحی می گوید: آیا می شود باور کرد پیامبر(ص) مردم را بدون تعیین رهبر و خلیفه بعد از خود رها کند؟ واگر بر فرض چنین باشد آیا به ذهن کسی خطور نکرد که از پیامبر(ص) سؤال کند جایگزین تو، و رهبر آینده چه کسی خواهد بود؟
ابن ابی الحدید می گوید: در شگفتم که آنان از چگونگی تجهیز پیامبر(ص) و طریقه کفن و دفن ایشان سؤال می کنند، اما در مورد خلافت بعد از پیامبر(ص) سؤال نمی کنند و من نمی دانم در این رابطه چه بگویم؟

محدّثان، حدیثى را نقل مى کنند که فضیلتِ بزرگى را از مالک اشتر، نشان مى دهد و آن فضیلت؛ گواهى پیامبر(ص) به مؤمن بودن اوست. چرا که پیامبر(ص) به ابوذر گفته بودند تو را گروهی مومن دفن می کنند و بنابه گواهی تاریخ یکی از آن گروه مالک بن حارث اشتر بود. پس بنابر فرمایش رسول خدا(ص) «مالک اشتر» از جمله مؤمنان است.