در اسلام ويژگی های مهمی براي «قاضی» قرار داده‌ شده است. بلوغ، كمال عقل، اسلام و ايمان، عدالت، علم و آگاهي به قوانين الهی، طهارت مولد، ذكوريت، حريت، بينا بودن و شنوا بودن از ويژگی های مهمی است كه قاضی بايد آنها را داشته باشد.

انسان موجود فراموش کاری است که نيازهاى واقعى زندگى روزانه و نيازهاى خيالى و عشق به شهوات، او را به خودفراموشی مبتلا می كند. مهمترين آثار «نماز»، بيدار ساختن انسان و پايان دادن به خودفراموشى است؛ زيرا هنگامى كه ياد خدا به ميان آمد، وضع به كلى دگرگون مى شود، اگر نگاهى به مقدمات نماز و شرايط ديگر آن بيندازيم، بيانگر نقش مهم نماز در تربيت انسان و رساندن او به جوار قرب الهي است.

عقل عملي داراي آثاري مثل اراده و اخلاص است و اين عقل همان نوري است كه وسيله شناخت و پرستش خدا و بهشتي شدن انسان مي ‏شود. هرگاه اين نور بدون مانعي بتابد، حالت اخلاص ايجاد مي ‏شود و هرگاه نتابد، حالت ريا بيدار مي‏ شود. پس اخلاص، حكمتي ملكوتي دارد كه كسي جز محبوب خدا به آن نمي ‏رسد. اگر كار را براي نشان دادن به مردم انجام دهد ريا است و اگر به گوش ديگران مي ‏رساند كه براي خدا كار مي‏ كنم سمعه است. ريا و سُمعه عمل را باطل مي كنند؛ اما بدون آنها، عملش محكوم به طهارت است.

«اعتكاف» عبادتي مستقل است؛ نه مقدّمه اي براي عبادت ديگر است و نه شرطي براي عبادتي ديگر. همان گونه كه هر يك از حجّ، عمره، روزه و نماز عبادت هايي مستقل هستند.

حيله‌ها و چاره‌هاى شرعى، هرچند در بحث «ربا» به صورت گسترده تر مطرح شده، ولى اختصاص به ربا ندارد؛ بلکه در ابواب طهارت، طلاق، نكاح، شفعه، بيع، اجاره، قضا، و حتّى در ابواب عبادات نيز مطرح است. بدين جهت فقهاى ما در ابواب مختلف كتابهاى فقهى به مناسبت بدان پرداخته اند. در بین فقهای شیعه كتاب مستقلّى در اين زمينه یافت نشد، امّا در بين اهل سنّت كتابهاى مستقلّى نوشته شده،كه اين مطلب نشانگر اهميّت بيشتر اين بحث در نزد آنهاست.

«ولايت تكوينى» امام معصوم(ع) در آيات متعدد قرآن اثبات شده است. به تصریح قرآن کسی که عارف به علم الکتاب باشد می تواند در طبیعت تصرف و دخالت کند و شرط دستیابی به آن قرار گرفتن در زمره ی «مطهرون» است و مصداق آن در آیه تطهیر بيان شده است: «خدا چنين مى خواهد كه هر رجس و پليدى را از شما خاندان نبوت دور سازد و شما را از هر عيبى پاك و منزه گرداند». امام باقر(ع) می فرمایند: «منظور این آیه فقط ما[معصومین(ع)] هستیم».

ایشان در رساله «سير و سلوك» 25 دستور برای سلوک الی الله داده است: 1- ترك آداب و عادات و رسوم؛ 2- عزم قاطع بر پيمودن راه؛ 3- رفق و مدارا؛ 4- وفا؛ 5- ثبات و دوام؛ 6- مراقبت؛ 7- محاسبه؛ 8- مؤاخذه؛ 9- مسارعت؛ 10- ارادت؛ 11- ادب؛ 12- نيّت؛ 13- صَمْت؛ 14- جوع و كم خوردن؛ 15- خلوت؛ 16- سَهَر و شب بيدارى؛ 17- دوام طهارت؛ 18- تضرّع به درگاه خداوند؛ 19- پرهيز از خواسته هاى نفس؛ 20- رازدارى و كتمان سرّ؛ 21- داشتن مربّى؛ 22- ورد؛ 23- نفى خواطرات؛ 24- فكر؛ 25- ذكر.

• براي راهيابي به اسرار عبادت، نشانه‏ هايي است؛ مثلا آنچه شرط صحت و قبولي طولي عبادت است نه شرط عَرضي وي، از اسرار آن محسوب مي ‏شود؛ مثلا ً طهارت، شرط صحت نماز است همان طور كه «فاتحة الكتاب» جزء قطعي آن است؛ ليكن اين ‏گونه از اشتراط و توقف، گرچه تقدم رتبي به ‏همراه دارد ليكن از لحاظ سرّ شناسي در عَرْض عبادات مشروط و موقوف قرار دارند نه در طول آنها؛ زيرا شرط طولي قبول طهارت و صلات نيز پرهيزكاري است.

تنها چيزي كه انسان را به خدا نزديك مي كند، نزاهت و پاکی از دنياست؛ زيرا انسانِ متعلقِ به دنيا، به خدا نخواهد رسيد و هر چه انسان را از خدا باز مي دارد، دنياي اوست؛ خواه مال، خواه مقام و خواه حُب نفس باشد. خداوند پس از بيان عبادتهاي غسل، وضو و تيمم، مي فرمايد: راز اين دستور آن است كه شما طاهر شويد. تا انسان طاهر نشود به خدايي كه طيّب است نمي رسد. پس هر دستوري كه او معين مي كند چه دستور عبادي و چه دستور مالي - كه آن نیز به نوبه خود عبادي است - رازش همان طهارت ضمير است و اين طهارت، محبوب خداوند است.

انسان طاهر، محبوب خداست و اگر كسي محبوب خدا شد، آثار خدايي در او ظهور مي كند؛ زيرا خداوند محبوب خود را رها نمي كند. خداوند عبادت ظاهري را مقرر نمود و رازش را كه محبوب شدن است در كنار آن قرار داد و فرمود: عبادتگاه ها جايگاهي براي پرورش افراد طاهر است تا محبوب خدا شوند. او قرآن را نیز به عنوان فيض عظيم نازل کرده و فرمود: «كساني كه طاهر باشند به حقیقت قرآن می رسند» که مصداق کامل طاهران، اهل بيت(ع) هستند كه به حقيقت قرآن راه دارند و بالطبع پیروانشان نیز به اندازه طهارتشان بهره مي برند.