قرآن در سوره «حدید»، وسعت بهشت را همانند وسعت آسمان و زمين شمرده مي فرمايد: «بهشتى كه پهنه آن همچون پهنه آسمان و زمين است». روشن است كه منظور از «عَرض» در اينجا، عَرض در مقابل طول نيست؛ بلكه منظور، همان مفهوم لغوى يعنى وسعت و پهنه است. البته همان گونه كه نعمت هاى بهشتى از نظر اهمّيّت و گستردگى و تنوّع، هرگز به وصف در نمى آيد، عظمت و وسعت آن نيز چنين است و هرچه در اين زمينه سخن گفته شود باز انسان از ترسيم و توصيف آن عاجز است.

احترامات ويژه بهشتيان از همان آغاز ورود در بهشت شروع مى شود و خازنان بهشت نخستين تبريك پر معنا را به آنها مى گويند: «سلام بر شما گوارا باد اين نعمت ها برايتان، وارد شويد و جاودانه در آن بمانيد». از اين تعبير استفاده مى شود كه خازنان بهشت مشتاقانه بر درهاى بهشت انتظار پرهيزكاران را مى كشند، درهاى بهشت را قبلا براى آنها گشوده اند و به محض اينكه به بهشت مى رسند با بهترين تحيّات و احترامات به استقبال آنها مى شتابند و با تعبيراتى چنين زيبا آنها را به بهشت و زندگى جاويدان در آن فرا مى خوانند.

در سوره «یوسف(ع)» به شرح زندگی پر ماجرای حضرت یوسف(ع) و بیان مقام والای عفت و پارسایی او پرداخته شده است. آری ايشان در سخت ترين شرايط كه تمام اسباب گناه فراهم بود، خود را حفظ كرد و به خدای خويش پناهنده شد و از كوره يك امتحان بزرگ الهى، آبرومندانه بيرون آمد و سرانجام به خواست خداوند، بر تخت قدرت عزيز مصر تكيه زد و با حفظ آبرو و تقوا، به همه چيز رسيد؛ در حالى كه همه آلودگان رسوا شده و كنار رفتند.

امام علی(ع) در این باره مى فرمايد: «كسى را كه به او ستم كرده [و پشيمان است] مى بخشد و به آن كس كه محرومش ساخته عطا مى كند و به كسى كه پيوندش را با وى قطع كرده است، مى پيوندد». پرهيزكار از ظلم ظالمان مى گذرد؛ در حالى كه قدرت انتقام جويى دارد و اين نوعى شجاعت است، و چون از موضع قدرت انجام مى شود تسليم در برابر ظلم نيست، و در برابر كسانى كه او را محروم ساخته اند، بخشش دارد كه اين دليل بر سخاوت است، و با آنهايى كه از وى قهر كرده اند آشتى مى كند و آنها را مشمول كمك هاى خود مى سازد و اين هم شجاعت است و هم سخاوت.

«قرآن» اشاره سربسته اى به «مسكن بهشتيان» كرده است. در يك جا مي فرمايد: «و مسكن هاى پاكيزه اى در باغ هاى جاويدان بهشت». اين به خاطر آن است كه از مهمترين اسباب آرامش و آسايش انسان، مسئله «مسكن» است آن هم مسكن پاك و پاكيزه از هر گونه آلودگى ظاهرى و باطنى و امن و امان كه انسان با فكر راحت در آن بيارامد. در آيه ديگر از غرفه هاي بهشتي ياد كرده است. «غرفه» ممكن است اشاره به برترين منزلگاه ها و درجات عالى بهشت باشد؛ چراكه غرفه ها هوايى لطيف تر، مناظرى بهتر و محلى آرامتر براى سُكنى هستند.

در چندين جاي «قرآن» واژه «نُزُل» آمده است. نزل چيزى است كه براى ميهمانى كه فرود مى آيد از زاد و توشه فراهم مى كنند و نخستين چيزى است كه به وسيله آن از ميهمان پذيرائى مى شود مانند شربت يا ميوه اى كه در زمان ما در آغاز ورود براى ميهمانها مى آورند. بنابراين با توجه به اينكه «قرآن» مى گويد: باغ هاى بهشتى با تمام نعمتها و مواهبش پيش پذيرائى الهى در آن ميهمان سراى بزرگ است مفهومش اين است كه پذيرائى هاى بسيار مهم تر و عالي ترى در پى آنها خواهد بود.

خداوند در سوره «بقره» با صراحت مى گويد: «اين كتاب با عظمتى است كه هيچگونه شكى در آن نيست و مايه هدايت پرهيزكاران است». حقيقت همين است كه تا يك مرحله از تقوا در وجود انسان نباشد، ممكن نيست بتواند از كتب آسمانى و سرچشمه هاى هدايت بهره گيرد. حدّاقل تقوا آن است كه انسان در مقابل حق تسليم باشد و دشمنى و عناد و لجاجت به خرج ندهد؛ و كسانى كه فاقد اين مرحله از تقوا هستند مسلّماً به جايى نمى رسند و هيچ هدايتى را پذيرا نمى شوند.

• براي راهيابي به اسرار عبادت، نشانه‏ هايي است؛ مثلا آنچه شرط صحت و قبولي طولي عبادت است نه شرط عَرضي وي، از اسرار آن محسوب مي ‏شود؛ مثلا ً طهارت، شرط صحت نماز است همان طور كه «فاتحة الكتاب» جزء قطعي آن است؛ ليكن اين ‏گونه از اشتراط و توقف، گرچه تقدم رتبي به ‏همراه دارد ليكن از لحاظ سرّ شناسي در عَرْض عبادات مشروط و موقوف قرار دارند نه در طول آنها؛ زيرا شرط طولي قبول طهارت و صلات نيز پرهيزكاري است.