می دانیم که قرآن تصریح دارد براینکه امر حضرت مسيح(ع) بر دشمنانش مشتبه شد و تصور کردند که او را به دار كشيده اند؛ در حالی كه خداوند او را به آسمان بالا برده است. اما اناجیل بر کشته و به دارکشیده شدن ایشان صحّه گذاشته‌اند. اما در اينجا يك پرسش باقى است: آيا مسيح با جان و جسمش به آسمان رفت و زنده و شاداب بر سر سفره پروردگار است تا در آخرالزّمان به زمين بازگردد؛ چنان كه در بسيارى از روايات اسلامى هست؟ يا آن كه فقط روح او به آسمان رفته و پيكرش در زمين است؟ بدين معنى كه خداوند او را ميرانده و قبض روح فرموده است؟ ...

گروهی بر این باورند كه شکل فعلی رسم الخط قرآن به دستور خاصّ پيامبر(ص) بوده و نويسندگان اوليه دخالتى در نحوه نوشتن كلمات نداشته اند و در پس اين ناهنجارى هاى نوشتارى، سرّى پنهان و حكمتى نهفته است كه جز خدا، كسى از آن آگاه نيست؛ اما دكتر «صبحى صالح» مى گويد: «ترديدى نيست كه اين مطالب، غلوّ و مبالغه اى است درباره تقديس رسم الخط مُصحف عثمانى و تكلّفى است كه مافوق آن تصور نمى شود؛ زيرا از منطق به دور است كه رسم الخط را امرى توقيفى و با دستور پيامبر(ص) بدانيم و يا تصور كنيم كه مشتمل بر اسرار است».

«جزيه» مالى است كه از غير مسلمانانی كه در پناه حكومت اسلامى هستند گرفته مى شود و اين نامگذارى به خاطر آن است كه آن را به عنوان «جزاء در برابر حفظ مال و جانشان» به حكومت اسلامى مى پردازند. فلسفه اصلى آن اين است كه دفاع از استقلال و امنيت يك كشور وظيفه همه افراد آن كشور است و چون جهاد بر همه مسلمانان واجب است جزيه اي نمي پردازند؛ اما اقليت هاى مذهبى به خاطر معاف بودن از شركت در جهاد، بايد بجاى آن جزيه بپردازند تا از اين طريق در حفظ امنيت كشور اسلامى كه در آن آسوده زندگى مى كنند سهيم باشند؛ البته از قانون پرداخت جزيه، كودكان، زنان، پيرمردان و نابينايان اقليّت هاى مذهبى استثناء شده اند.

طبق روايات، حضرت مهدى(عج) بين «اهل كتاب» بر اساس کتاب آسمانی آنها حكم خواهد كرد؛ حال ممکن است مقصود اجراي احكام اين كتب بر معتقدان به آنهاست كه اسلام نياورده و تحت ذمّه اسلامند. و یا اینکه مقصود، تطبيق اين كتب در آن قسمتى است كه فرمان به داخل شدن در اسلام و ايمان به پيامبر اكرم(ص) داده است؛ آن مواردی كه در نسخه هايى از انجيل که در دست حضرت مهدى(عج) يا حضرت عيسى(ع) می باشد، وجود دارد و همان موارد را برای اتمام حجت به اهل کتاب نشان مى دهند.

پيامبر(ص) به ظاهر خواندن و نوشتن نمى دانست؛ بنابراين او را «امّى» مى خواندند. قرآن هم او را با همين وصف ياد كرده است. در معناي آن دو احتمال هست: 1. منسوب به «امّ»؛ (مادر): کسی را گویند که مانند روزی که از مادر زاده شده، فاقد سواد است. 2. منسوب به «امّ القرى»؛ (شهر مكّه): يعنى كسى كه در مكّه زاده شده است.

پاسخ اين است كه: زبان وحى به ويژه قرآن، بر حسب موضوع سخن، مختلف است كه اجمالا بر چهار بخش تقسيم مي شود: 1. احكام و تكاليف. 2. اَمْثال و حِكَم. 3. سخن از سراي غيب. 4. معارف و اصول شناخت. در گزاره هاى كتب آسمانى درباره مفاهيم غيبى، از استعاره و تشبيه و مجاز و كنايه استفاده شده تا به گونه تقريبى و از باب تشبيه نامحسوس به محسوس گزارش كنند. اين شيوه متعارفى است كه در اين گونه تشبيه ها، به تقريب بسنده شده و بيان يا درك تحقيقى ـ با اين وصف ـ امكان پذير نيست.

قرآن درباره بهترين شيوه گفتگو با اهل كتاب مي فرمايد: «با اهل كتاب جز به روشى كه از همه نيكوتر است گفتگو نكنيد». به اعتقاد جمعى از مفسّران، منظور از بهترين شيوه اين است كه با آنها با ملايمت، نرمى، مدارا و محبّت رفتار شود. در برابر خشونت، نرمش و در برابر غضب، بردبارى و در مقابل شرارت، خيرخواهى و در مقابل شتاب زدگى، تأنّى نشان داده شود.

«مسلمانان» و «اهل كتاب» مي توانند با دعوت به سوى قدر مشترك ميان عقايدشان، در كنار يكديگر زندگي كنند؛ چرا كه غالباً نمى توان از يك گروه بخواهيم تمام عقايد خود را رها كند و تابع عقايد ديگرى گردد، و اگر هم منطقى باشد، عملى نيست؛ پس بهتر اين است كه اگر پيروان اديان ديگر، بعد از شنيدن دلايل مختلف به اسلام نگرويدند آنها را در عقايد خاصّ خودشان رها كنيم و در قدر مشترك همكارى نماييم و بهترين قدر مشترك بين همه اديان آسمانى همان «اصل توحيد» و «يگانگى خدا در ذات و صفات» است.

به چند دلیل نزول این آیه در مورد یهود مردود است:

1) ترتیب آیات بر اساس نزول نبوده تا بتوان با سیاق آیات به یک معنی خاص تمسک کرد؛ بلکه باید هر آیه ای را طبق شأن نزول خود بررسی کرد.

2) بنا به تصریح مفسرین اهل سنّت، سوره مائده آخرین سوره ای است که بر پیامبر(ص) در حجة الوداع نازل شده و در آن زمان از سوی یهودیان خطری متوجه پیامبر نبود.

3) سیاق آیات بر فرض ظهور، قرینه ای مقامی است؛ امّا در برابر نص روایات شیعه و اهل سنت که این آیه را درباره غدیر می داند ظهوری ندارد.

قرآن در اهميّت «پرسش» می فرماید: «فَسئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ»؛ (اگر نمی دانید، از آگاهان بپرسید). جالب اين كه آيه مورد بحث در مورد علماى اهل كتاب است، يعنى حتّى اگر غير مسلمانى در مسأله اى اطّلاعات كافى دارد بايد از او پرسيد و از آگاهى و اطّلاعاتش بهره جست.