آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«وحى» مفهوم وسيع و گسترده اى دارد كه يكى از مصداق هاى آن درك غريزى خاصّى است كه در حيوانات وجود دارد و قرآن مجيد درباره زنبور عسل اين تعبير را به كار برده است. مطالعه ساز و کارهای پیچیده زندگی این حشره کوچک و دیگر جانوران خشکی و دریا گواه بر امور بسیار غریبى است كه توجيه آنها جز از طريق الهام غريزى از ناحیه خداوند امكان پذير نيست.

«وحى» در آيات قرآن، و همچنين در كتب لغت، مفهوم وسيع و گسترده اى دارد كه يكى از مصداق هاى آن درك غريزى خاصّى است كه در حيوانات وجود دارد و آن را با هيچ تفسير مادى نمى توان تفسير كرد. بلكه وجود آنها دليلى است بر وجود آن منبع عظيم علم و قدرت در ماوراى عالم طبيعت.

قرآن مجيد درباره زنبور عسل اين تعبير را به كار برده، چنانكه در آيات 68 و 69 سوره «نحل» اشاره اى پر معنا به وضع شگفت انگيز اين حيوان مى كند.

امروز كه زندگى زنبوران عسل از سوى دانشمندان مورد بررسى دقيق قرار گرفته است به وضوح معلوم شده كه اين حشره آن چنان زندگى اجتماعى و تمدّن شگرف و شگفت انگيزى دارد كه از جهاتى بر زندگى اجتماعى و تمدّن انسان برترى دارد. خانه سازى زنبوران عسل با آن دقت و ظرافتى كه موازين هندسى عميقاً در آن رعايت شده، طرز جمع آورى عسل و آماده ساختن و ذخيره كردن و محفوظ نمودن از هرگونه آلودگى، طرز تربيت فرزندان، تغذيه مخصوص ملكه، بازرسى از زنبورهايى كه از گل هاى آلوده استفاده كرده اند، دفاع در مقابل دشمنان، پرورش نوزادان، طرز با خبر ساختن افراد كندو از وجود منابع گل از سوى زنبوران كاوشگر و دادن مشخصات دقيق محل از نظر مقدار فاصله و درجه و زاويه، براى حركت دسته جمعى به سوى آن و امثال اين امور كه هر كدام بحث هاى مفصّلى را در كتب مربوط به زندگى زنبوران عسل به خود تخصيص داده، امورى است كه توجيه آنها جز از طريق الهام غريزى امكان پذير نيست.

به گفته بعضى از آگاهان تا به حال 4500 نوع زنبور عسل وحشى شناخته شده! امّا شگفتى در اين است كه همه آنها يك نوع مهاجرت و كندوسازى و مكيدن و خوردن از گل ها را دارند.(1)

متأسّفانه بحث ما ايجاب نمى كند كه از جواب اصلى زياد كنار رويم؛ وگرنه درباره زنبور عسل و زندگى اسرارآميز او سخن بسيار است كه تنها يك نمونه آن مسأله ساختن خانه هاى 6 ضلعى با آن زواياى بسيار دقيق هندسى است. دانشمندان با مطالعات زياد دريافته اند كه ساختن اين حجره هاى كاملا مساوى و مشابه به اين صورت، بيشترين ظرفيت را در عين به كار گرفتن كمترين مصالح دارد؛ چرا كه از ميان اشكال هندسى تنها سه شكل است كه مى تواند خانه هايى ارائه دهد كه هيچ فاصله اى در ميان آنها نباشد. (مثلث متساوى الاضلاع، چهار ضلعى و شش ضلعى) ولى مطالعات هندسى نشان داده كه ساختن حجره 6 ضلعى مصالح كمترى مى خواهد و قدرت مقاومت بيشترى دارد؛ و به همين دليل زنبور عسل آن را بر دو شكل ديگر ترجيح داده است. به راستی او اين الهامات غريزى را از كجا پيدا كرده و در كدام مكتب اين درس را فرا گرفته است؟

ولى اين الهام غريزى منحصر به زنبوران عسل نيست. در بسيارى از انواع حيوانات نمونه هاى شگفت آورى از آن ديده مى شود كه هريك از ديگرى جالب تر است. به عنوان نمونه:

يكى از دانشمندان در كتاب خود بنام (دريا ديار عجائب) مى نويسد: «رفتار بعضى از ماهى ها يكى از اسرار طبيعت است كه كسى قادر به بيان علت آن نيست! ماهى قزل آلا دريا را ترك مى كند و به آب شيرين نهرهايى كه در آن زندگى را آغاز كرده بود باز مى گردد. در جهت مخالف جريان آب با كوشش تمام شنا مى كند و از روى صخره ها مى جهد و حتى از زير آبشار بالا مى پرد!، تعداد آنها گاهى آن قدر زياد است كه نهر را پر مى كنند. اين ماهى ها وقتى كه به آن محلى كه در جستجويش بودند رسيدند؛ تخم گذارى مى كنند و مى ميرند!

اين كه چگونه اين ماهى ها نهر يا رودخانه مناسب را مى يابند، از كار راديو و تلويزيون هم عجيب تر است. زيرا آنها نقشه ندارند و زير آب ديد آنها زياد نيست و كسى هم راه را به آنها نشان نمى دهد».

وى سپس مى افزايد: «از اين عجيب تر رفتار مار ماهى است. مار ماهى هاى انگليس وقتى به هشت سالگى مى رسند آبگير يا نهرى را كه محل زندگى آنها است رها مى كنند و مثل مار در شب روى علف هاى مرطوب مى خزند، تا به كنار دريا برسند. سپس تمام عرض اقيانوس اطلس را به شنا طى مى كنند و به آب هاى نزديك برمودا مى روند! آن جا به زير آب فرو رفته، تخم مى گذارند و مى ميرند... بچه هاى مار ماهى به سطح آب مى آيند سپس سفر خود را به سوى وطن آغاز مى كنند. اين مسافرت دو يا سه سال طول مى كشد (تا به وطن باز گردند).

مارماهى چگونه مقصد خود را مى داند با اين كه هرگز آن مسير را طى نكرده؟ اين سئوالى است كه شما نيز مانند عاقل ترين دانشمندان مى توانيد به آن پاسخ دهيد (جواب منفى) زيرا هيچ كس جواب آن را نمى داند!»(2)

بسيارى از پرندگان مهاجر راه هاى بسيار طولانى را طى مى كنند و گاه از اروپا تا جنوب آفريقا اين راه دور و دراز را مى پيمايند و در مسير خود هرگز دچار اشتباه نمى شوند؛ تا مدتى اين موضوع كه چگونه اين پرندگان موفق مى شوند راهى به اين دشوارى را پيدا كنند معلوم نبود.
بعضى از دانشمندان با آزمايش هاى مفصّل و پيچيده ثابت كردند كه گروهى از آنها مسير خود را از وضع ستارگان آسمان تشخيص مى دهند.

آزمايش ها نشان داد كه آنها به طور غريزى مجموعه هاى ستاره ها را مى شناسند و مى دانند آنها چگونه در آسمان جا به جا مى شوند و چگونه برحسب فصول سال محل آنها عوض مى گردد! حتى هنگامى كه چند ستاره تك تك از زير ابرهاى انبوه چشمك بزنند اين گروه از پرندگان مى توانند راه خود را پيدا كنند!

آزمايش هاى ديگر نشان داد كه شناخت آنها از آسمان و صورت هاى فلكى و حركت ستاره ها از طريق ارث به آنها منتقل شده. يعنى اگر هرگز هم آسمان را نديده باشند؛ در اوّلين برخورد با وضع آسمان همه چيز براى آنها معلوم است. هنوز هم دانشمندان نمى دانند چگونه تصويرهايى به اين مفصّلى از محيط هاى اطراف و آسمان ممكن است به حيوان به ارث برسد؟ بخصوص اين كه شكل آسمان با گذشت قرن ها عوض مى شود (وآنگهى) نسل هاى نخستين اين اطلاعات را از كجا در يافته اند؟!(3)

ديگر از نمونه هاى روشن اين موضوع، عملى است كه پرنده اى بنام «آكسيك لوپ» هنگام تخم گذارى انجام مى دهد. يكى از دانشمندان فرانسه بنام «وارد» درباره اين حيوانات مى گويد:

«من در حالات اين پرنده مطالعاتى كرده ام. از خصايص او اين است كه وقتى تخم گذارى او تمام شد مى ميرد؛ يعنى هرگز روى نوزادان خود را نمى بيند، همچنين نوزادان هيچ گاه روى پر مهر مادران خود را نخواهند ديد! هنگام بيرون آمدن از تخم به صورت كرم هايى هستند بى بال و پر كه قدرت تحصيل آذوقه و مايحتاج زندگانى را نداشته و حتى قدرت دفاع از خود را در مقابل حوادثى كه با حيات آنها مى جنگد ندارند؛ لذا بايد تا يكسال به همين حالت در يك مكان محفوظ بمانند و غذاى آنها مرتباً در كنار آنها باشد! به همين جهت وقتى مادر احساس مى كند كه موقع تخم گذارى او فرار رسيده است؛ قطعه چوبى پيدا كرده و سوراخ عميقى در آن احداث مى كند. سپس مشغول جمع آورى آذوقه مى شود و از برگ ها و شكوفه هايى كه قابل استفاده براى تغذيه نوزادان او است به اندازه آذوقه يك سال به جهت يكى از آنها تهيه كرده و در انتهاى سوراخ مى ريزد، سپس يك تخم روى آن مى گذارد و سقف نسبتاً محكمى از خميرهاى چوب بر بالاى آن بنا مى كند! باز مشغول جمع آورى آذوقه مى شود و پس از تأمين احتياجات يك سال براى يك نوزاد ديگر و ريختن آن در روى طاق اتاق اوّل، تخم ديگر بالاى آن گذارده و طاق دوّم را روى آن مى سازد و به همين ترتيب چند طبقه را ساخته و پرداخته و بعد از اتمام عمل مى ميرد!»(4)

اين اطلاعات وسيع و گسترده را چه كسى به اين حيوان كه هرگز مادر خود را نديده و فرزندانش را نيز نمى بيند داده است؟ هيچ كس پاسخى براى اين سئوال ندارد؛ جز از طريق الهامات غريزى از ناحيه خداوند بزرگ.(5)